Słowacja. Sztuka
 
Encyklopedia PWN
Słowacja. Sztuka.
Najstarsze zabytki sztuki na obszarze Słowacji pochodzą z okresu neolitu i epoki brązu; pozostałości rzymskich obozów przetrwały nad Dunajem (m.in. w Bratysławie); od IX w. sztuka słow. przechodziła fazy stylowe właściwe dla środkowej Europy. Pierwsze, przedrom. budowle sakralne pochodzą z czasów państwa wielkomorawskiego (IX w., pozostałości w Nitrze, w Ducové, Bratysławie); architektura rom. rozwijała się w granicach Królestwa Węg.: XI w. — rotunda w Skalicy i kościół w Kostolanach z malowidłami ściennymi z XII w., XII w. — rotunda w miejscowości Bíňa, też z malowidłami, XIII w. — kościoły: Benedyktynów w Diakovcach, Norbertanów w miejscowości Bíňa, katedra w Spišskiej Kapitule, zamek Spišský hrad; od końca XIII do pocz. XVI w. got. architektura w Słowacji ulegała wpływom architektury węg., czeskiej, śląskiej, niem. — kościoły: w Bratysławie, Kremnicy, Hronským Beňadiku, Bardiowie, Lewoczy i, najznakomitszy — katedra w Koszycach, również zamki w Bratysławie, Trenczynie, Zwoleniu, ratusze w Bratysławie, Bardiowie; te same, zwłaszcza czeskie i naddunajskie, a na Spiszu także małopol. pochodzenie wykazują got. malarstwo i rzeźba, której najwybitniejszym przedstawicielem był na przeł. XV i XVI w. Paweł z Lewoczy; styl renes., na pocz. XVI w. stapiający się jeszcze z formami późnogot., od poł. stulecia zaczął cechować nowe lub przebudowane zamki (Červený Kameň, Bytča, Bratysława, Zwoleń); charakterystyczne były zwłaszcza niewielkie rezydencje-kasztele (Betlanovce, Fričovce), wieńczące je attyki oraz dekoracje sgraffitowe, którymi zdobiono rownież kamienice (Lewocza, Preszów, Bańska Bystrzyca) i wieże kościołów (Kieżmark, Strážky); architektura barok., rozkwitająca zwłaszcza od pocz. XVIII w., ulegała wpływom gł. austr., czeskim, śląskim (kościoły: Św. Trójcy w Bratysławie, Norbertanów w Jasovie, katedralny i Pijarów w Nitrze, pałace w Bratysławie, Bernolákovie), podobnie jak wystroje i wyposażenie wnętrz kośc. — malarstwo ścienne (Bratysława, Nitra) i rzeźba (działalność R. Donnera); z 1. poł. XIX w. pochodzą liczne klasycyst. pałace; charakterystyczne zwłaszcza dla terenów podkarpackich są drewniane kościoły i cerkwie z XVII i XVIII w., jak i pozostałości na ogół murowanej zabudowy wiejskiej.
W XIX w. toczyła się walka o sztukę nar. (malarze: J. Causig, J. Rombauer, J.B. Klemens, P. Bohúň, V. Angyal, D. Skutecký). Swobodniejsze warunki rozwoju miała sztuka słowac. w okresie międzywojennym w Czechosłowacji (architekci: E. Belluš, B. Fuchs; rzeźbiarz A. Rigele, malarze: J. Hanula, G. Mallý). Po 1945 działali m.in.: architekci — K. Silinger, V. Dedecek, R. Miňovský, malarze — M. Bazowský, C. Belan, M. Benka, L. Fulla, A. Kling, C. Majernik, M. Medvecka, D. Milly, rzeźbiarze — J. Koniarek, J. Kostka, R. Uher, R. Pribir, A. Trizuljak, graficy — V. Hložnik, K. Sokol. W latach 70. nastąpił rozwój urbanistyki i architektury, zwłaszcza budownictwa przem. i mieszkaniowego (Koszyce i Bratysława), sanatoryjnego (w Pieszczanach), dla celów oświat.-kult. (budynek stow. Matica slovenská w Martinie, 1975); skanseny w Martinie i Zubercu; w latach 80. zaczęto ulegać tendencjom postmodernist., odwołując się zwłaszcza do inspiracji węgierskich (J. Havlica, A. Rybarčák).
zgłoś uwagę
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia