Şanlıurfa
m. w południowo-wschodniej Turcji, na Wyż. Urfańskiej, w pobliżu granicy z Syrią, na południowy wschód od wielkiego zbiornika retencyjnego Atatürk na Eufracie;
[szanłỵurfa] 
,
do 1987 Urfa, staroż. Edessa,
, Şanlıurfa
Encyklopedia PWN
ośr. adm. ilu Şanlıurfa. przemysł spoż. (mięsny, tytoniowy), bawełn.; winiarstwo; ośrodek handlowy regionu uprawy zbóż i owoców; węzeł drogowy; pozostałości twierdzy krzyżowców; meczet (XVII w.).
Historia. Miasto powstało w starożytności na szlaku karawanowym i było znane pod aramejską nazwą Urhai (Urhoi); w pocz. III w. p.n.e. zostało zdobyte przez Seleukosa I Nikatora z dyn. Seleucydów, który kazał je odbudować, osadzając tu swoich syr. żołnierzy i zmieniając nazwę na Edessa; od ok. 136 p.n.e. do 216 n.e. stol. prow. Osroene pod panowaniem lokalnej dyn. syr.-arabskiej (Abgarowie), podporządkowanej Rzymowi; od 216 kolonia rzymska i gł. twierdza na wschodniej granicy imperium rzymskie (260 miejsce klęski ces. Waleriana zadanej przez perskiego króla Szahpura I z dyn. Sasanidów); wczesny ośr. chrześcijaństwa (od II w.), związany z Tomaszem Apostołem, biskupstwo; intelektualne centrum chrześc. myśli teol. (m.in. powstała tu znaczna część wczesnochrześc. pism rel. w języku syr.), miejsce działalności chrześc. gnostyka Bardesanesa z Edessy i jego uczniów (III–IV w.), św. Efrema Syryjczyka, gł. ośr. chaldejskiej liturgii i kościoła syr. Około 640 zdobyte przez arabskie wojska muzułm., powróciło później do Bizancjum; zdobyte przez Baldwina I w czasie I krucjaty, stało się 1098–1144 centrum hrab. Edessy, podległego Królestwu Jerozolimskiemu; 1144 odbite przez atabega Mosulu z dyn. Zankidów, zniszczone (masakra ludności), co było powodem II krucjaty; potem obiekt walk mong.-persko-tur.; 1637 przyłączone do imperium osmańskiego, zmiana nazwy na Urfa. W 1893–94, za panowania sułtana Abdülhamida II, pogromy Ormian. Po I wojnie świat. istniejące w mieście biskupstwa różnych chrześc. kościołów wschodnich upadły wskutek emigracji chrześcijan.
