Saint-Exupéry 
, ur. 29 VI 1900, Lyon, zm. 31 VII 1944,
francuski pisarz i lotnik.
[sęt egzüperị]
Antoine de , ur. 29 VI 1900, Lyon, zm. 31 VII 1944,
Saint-Exupéry Antoine
Encyklopedia PWN
fot. Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Urodził się 29 VI 1900 w Lyonie.
Pasja latania
W 1921 uzyskał uprawnienia pilota cywilnego, a następnie — pilota wojskowego i podjął służbę w lotnictwie wojskowym, jednakże już w 1923 został przeniesiony do rezerwy (na skutek ran odniesionych w wypadku). W 1926 znalazł pracę w towarzystwie lotniczym obsługującym linię pocztową Tuluza-Casablanca-Dakar; w latach 30. przewoził pocztę we Francji, a jednocześnie, oblatując nowe typy samolotów, podejmował ryzykowne wyzwania (m.in. przeloty nad Saharą, przez Atlantyk, nad Andami), wielokrotnie ulegał wypadkom i katastrofom. Zmieniając kilkakrotnie miejsce zatrudnienia, pozostał wierny do końca swojej pasji.
Pisarstwo inspirowane osobistymi przeżyciami
W prozie, tematycznie nawiązującej do doświadczeń w lotnictwie, Saint-Exupéry głosił ideały humanizmu: braterstwa, wspólnoty i solidarności oparte na odpowiedzialności, odwadze i akceptacji obowiązku, dzięki którym człowiek w walce z przeciwnościami losu potrafi pokonać własną słabość i zdobyć się na bohaterstwo; kultywował też podstawowe wartości ludzkie: wierność, przyjaźń, miłość. Realistyczne opisy różnorodnych aspektów pracy lotnika stały się dlań pretekstem do snucia refleksji na temat postawy życiowej polegającej na wypełnianiu swoich zadań wbrew dramatycznym okolicznościom; sens życia Saint-Exupéry widział w uznaniu obowiązków wytyczonych przez los i pogodzeniu się z jego przeciwnościami, dzięki czemu człowiek może stworzyć harmonię w swoim świecie. W swej twórczości pisarz posługiwał się stylem niezwykle prostym i oszczędnym, a zarazem bardzo poetyckim.
W debiutanckiej powieści Poczta na Południe (1928, wydanie polskie 1975) posłużył się formą zbliżoną do dziennika pokładowego, by dać opis ryzykownych lotów, wplatając w akcję wątek miłosny oraz wspomnienia z dzieciństwa i młodości. Rozgłos i uznanie przyniosła mu kolejna powieść Nocny lot (1931, wydanie polskie 1933), w której poruszył problem odpowiedzialności przełożonego (komendanta lotniska) za los podwładnych — lotników linii pocztowej. W 1939 ogłosił tom, będący rodzajem reportażu literackiego Ziemia, planeta ludzi (1. wydanie polskie pt. Ziemia — ojczyzna ludzi 1957), uhonorowany nagrodą Grand Prix du Roman Akademii Francuskiej, składający się z 8 opowieści łączących wspomnienia osobiste autora i innych pilotów z refleksjami o kwestiach najważniejszych w życiu: solidarności, przezwyciężaniu własnej słabości, wierze w zwycięstwo. W najważniejszej i najdramatyczniejszej z nich, W sercu pustyni, będącej pochwałą człowieka czynu, jego odwagi, wiary i poświęcenia się dla innych, Saint-Exupéry opisał przymusowe lądowanie na pustyni 2 rozbitków, którzy bez nadziei na ratunek, wbrew ogarniającemu ich zwątpieniu, bohatersko walczą o życie do końca i przypadkiem zostają ocaleni przez Beduina.
Ostatnie lata życia
Po zajęciu Francji przez Niemcy (1940) Saint-Exupéry udał się do USA, gdzie nadal zajmował się pisarstwem i działalnością propagandową — pisał odezwy dla amerykańskiego radia wzywające Francuzów do walki. Ogłosił wówczas powieść Pilot wojenny (1942, wydanie polskie 1975) osnutą na relacjach z lotów zwiadowczych i walk powietrznych 1940, refleksyjne opowiadanie List do zakładnika (1943, wydanie polskie 1977), w formie listu skierowanego do mieszkańców okupowanej Francji, i swe największe dzieło — niezwykle popularną poetycką opowieść alegoryczną z własnymi ilustracjami Mały książę (1943, wydanie polskie 1958), zaliczaną do arcydzieł literatury światowej. W 1943 na własną prośbę, mimo iż przekroczył granicę wieku pilota bojowego, latał w dywizjonie rozpoznawczym, 31 VII 1944 wystartował z Korsyki z misją zwiadowczą, z której już nie powrócił, najprawdopodobniej został zestrzelony nad Morzem Śródziemnym koło Marsylii.
Dzieła pośmiertne
W 1948 ukazał się nieukończony tom refleksji filozoficzno-moralnych Twierdza (wydanie polskie 1985), będący swego rodzaju ideowym testamentem pisarza, a także Zapiski z czasu wojny (1982, wydanie polskie 1998) – zbiór listów, wspomnień, przemówień, pisanych zarówno przez Saint-Exupéry, jak i do niego oraz o nim.
W Polsce opublikowano ponadto wybory aforyzmów Saint-Exupéry: Aforyzmy (1980) i Co trwa dłużej niż ludzie (1997).
