Rzym starożytny. Teatr

Rzym starożytny. Teatr.

Teatr i dramat rzymski wywodzą się, podobnie jak i starożytnej Grecji, z obrzędów kultowych, wcześnie straciły jednak charakter religijny. Do ważniejszych form widowiskowych należały fabula Atellana (ludowa farsa o improwizowanym tekście, przeplatana śpiewem) oraz przejęte z Grecji: pantomima i mim; od czasów republiki organizowano igrzyska cyrkowe (wyścigi na wozach, walki zapaśnicze, parady wojskowe) i amfiteatralne (walki gladiatorów, walki z dzikimi zwierzętami, walki okrętów na zalanej wodą arenie); wystawiano także, w łacińskich przeróbkach, tragedie i komedie greckie oraz oryginalne dramaty rzymskie, zwłaszcza komedie. Widowiska teatralne odbywały się pierwotnie na prowizorycznych, drewnianych platformach; widzowie oglądali je stojąc. Rzymska budowla teatralna ukształtowała się pod wpływem hellenistycznej. W IV w. p.n.e. w tragediach i komediach zanikł chór, a liczba aktorów wzrosła do trzech. Teatr hellenistyczny składał się z amfiteatralnej widowni na planie półkola, wysokiego pulpitu (odpowiednik dzisiejszej sceny) i budynku zwanego sceną, którego fasada była zwrócona w stronę widowni; na jej tle, na pulpicie występowali aktorzy. W architekturze rzymskiej nastąpiło zmonumentalizowanie widowni budowanej na równinie, a nie jak w Grecji na zboczu wzgórza. Mieściła ona wewnętrzne kuluary doprowadzające widzów do poszczególnych sektorów. Zarówno widownię jak i scenę wznoszono na wysokość kilku pięter i łączono krytymi korytarzami bocznymi. W fasadzie sceny ozdobionej rzędami kolumn wznosiły się liczne posągi, a fasadę pulpitu dekorowały nisze. Na czas spektaklu nad widownią rozpinano namiotowy dach — velum. Kurtynę na początku przedstawienia opuszczano do kanału, a na końcu podnoszono, zasłaniając scenę.

Zapewne najstarszym teatrem rzymskim jest Teatr Mały w Pompejach, kryty stałym dachem, o charakterze odeonu (70 r. p.n.e.). W Rzymie pierwszy teatr kamienny wzniósł Pompejusz Wielki w 55 r. p.n.e. Doskonale zachowane teatry rzymskie znajdują się w prowincjach, np. w Méridzie w Hiszpanii, w Orange w południowej Francji, w Bosrze w Syrii, w Efezie w Turcji.

W teatrze rzymskim występowały stałe zawodowe zespoły aktorów, rekrutujących się głównie spośród niewolników i wyzwoleńców; pierwszych aktorów sprowadzono 364 p.n.e. z Etrurii; w rolach kobiecych występowali mężczyźni; kobiety, po raz pierwszy w dziejach teatru, zaczęły występować w mimach; początkowo grano bez masek, które zostały wprowadzone prawdopodobnie w II lub I w. p.n.e. (być może przez Roscjusza — najsławniejszego aktora rzymskiego); kostiumy aktorów projektowano wg greckich wzorów. Zawód aktora uważano za hańbiący; zła pozycja społeczna aktorów rzymskich, oprócz przyczyn natury społeczno-politycznej, zadecydowała o upadku rzymskiego teatru w okresie cesarstwa.

Aspendos, teatr rzymski, wybudowany za panowania Marka Aureliusza (Turcja)