Ryga, Rīga 
,
stolica Łotwy, nad Dźwiną, w pobliżu jej ujścia do Zat. Ryskiej.
,
Ryga
Encyklopedia PWN
Miato wydzielone, ośrodek administracyjny okręgu Ryga. — 633 tysięcy mieszkańców (2019); gł. ośr. gosp., kult. i nauk. Łotwy; rozwinięty przemysł elektrotechniczny (m.in. aparaty telefoniczne, automatyczne centrale telefoniczne, radioodbiorniki), środków transportu (wagony, motorowery, skutery), maszyn. (maszyny roln.), precyzyjny, chem. (superfosfat, wyroby farm.), materiałów budowlanych, włók., spoż., drzewny; duży port mor., węzeł kol. i port lotn.; Łot. Akad. Nauk, 7 szkół wyższych (w tym uniw., zał. 1919 oraz politechnika), instytuty nauk.-badawcze, liczne muzea.
Historia. Założona 1201 na miejscu starej osady Liwów przez bpa inflanckiego A. von Buxhövdena, jako punkt oparcia dla niem. podboju Inflant; od XIII w. jeden z największych ośr. handl. nad Morzem Bałtyckim, czł. Hanzy; 1329–30 opanowana przez Krzyżaków; 1524 wprowadzono w Rydze luteranizm; od XVI w. Rydze zamieszkiwali Żydzi (XVII w.–1841 ograniczenia w osiedlaniu); po sekularyzacji zakonu 1561 (ostatecznie 1581) pod władzą pol.; od 1621 należała do Szwecji; 1710 przyłączona do Rosji; od 1796 stol. guberni inflanckiej; szybki rozwój Rygi jako portu i dużego ośr. przem.; od końca XIX w. ośr. łot. życia polit. i kult.; 1919–40 i od 1991 stol. Łotwy; największe skupisko Żydów Łotwy (1935 — ok. 44 tys.); 1921 zawarto tu ryski traktat pokojowy; 1940–91 stol. Łot. SRR; 1941–44 pod niem. okupacją, od IX 1941 getto (30 XI 1941 rozstrzelano ok. 10 tys. osób, kolejne egzekucje 7–9 XII, zginął m.in. historyk Sz. Dubnow).
Zabytki. Stara część miasta z siecią wąskich ulic jest zabudowana domami średniow. oraz wielopiętrowymi z XVIII–XX w., nowa część, zaplanowana w XVIII–XX w., z zabudową gł. z XIX–XX w. Romańsko-got. katedra (XIII, XV–XVI w.) z przylegającymi do niej pozostałościami klasztoru Cystersów z XIII w. (krużganki, sala kapituły); got. kościoły: Św. Piotra (XIII–XV w., przebudowa XVII w.) z wysoką (ok. 123 m) wieżą-dzwonnicą z kopułami i galeriami (poł. XVIII w., zburzona 1941, odbud.), Św. Jakuba (XIII w., przebudowa XIV–XV w.), Św. Jana (XIV w., przebudowy XV, XVI w.); barok. kościół Św. Piotra i Pawła (XVIII w.); zamek (XIV, XV–XVI w.), baszta Prochowa (XIV, XVII, XIX–XX w.) — pozostałość średniow. murów obronnych; got. sala Wielkiej Gildii (XIV w., przebudowa poł. XIX w.), cytadela (XVII, XVIII w.), arsenał (1. poł. XIX w.); got. i renes. kamienice (XV–pocz. XVII w.), barok., klasycyst., eklektyczne i secesyjne domy mieszkalne, budowle użyteczności publicznej z XIX i pocz. XX w.; hist. centrum R. zostało wpisane na Listę Świat. Dziedzictwa Kult. i Przyr. UNESCO.
