Rio de Janeiro
 
Rio de Janeiro,
miasto w Brazylii, nad Oceanem Atlantyckim.
Powierzchnia: 1,2 tys. km2
Ludność: 6,4 mln mieszk. (2012)
Miasto, jedno z największych na świecie, drugie po São Paulo w Brazylii, leży w południowo-wschodniej części kraju, nad otwartym oceanem i zatoką Guanabara. Dzieli się na 19 podprefektur. Tworzy zespół miejski o powierzchni ponad 10 tysięcy km2, zamieszkany przez ok. 12 mln osób, obejmując 17 miast (municypia), z których największymi (poza Rio de Janeiro) są: Nova Iguaçu, São Gonçalo, Duque de Caxias, Niterói i São João de Meriti. Rio de Janeiro i pozostała część regionu metropolitalnego leżą na wąskiej nizinie między oceanem a górami Serra do Mar. Nizina jest urozmaicona zatokami oraz pojedynczymi granitowymi i stromymi wzgórzami ostańcowymi, z których najbardziej znane są Corcovado (wysokość 704 m) ze statuą Chrystusa (wysokość ok. 30 m) na szczycie oraz Głowa Cukru. Miasto zamieszkują głównie potomkowie Portugalczyków i Murzynów oraz Mulaci. Wśród innych narodowości są Niemcy, Włosi, Hiszpanie, Arabowie, Żydzi i Koreańczycy.
Rio de Janeiro jest znanym światowym ośrodkiem turystycznym. Zawdzięcza to zarówno malowniczemu położeniu, jak i pięknym plażom; do najsławniejszych należą te w dzielnicach Copacabana, Ipanema, Leblon, Arpoador, Leme. Podróżników przyciągają także liczne festiwale, a zwłaszcza najsłynniejszy chyba na świecie karnawał z wszechogarniającą miasto sambą oraz Nowy Rok na plażach Copacabany z przepięknym pokazem sztucznych ogni, który gromadzi nad oceanem ok. 2 mln widzów. Rio de Janeiro to również wielki ośrodek życia nocnego z tysiącami klubów, dyskotek i restauracji. Dużą atrakcją są także kolejki — naziemna na Corcovado, linowa na Głowę Cukru. Miasto jest drugim po São Paulo ośrodkiem gospodarczym Brazylii. Rozwija się tu różnorodny i nowoczesny przemysł, zwłaszcza petrochemiczny i informatyczny, ponadto środków transportu, maszynowy, włókienniczy, spożywczy, farmaceutyczny, poligraficzny. Jest rozwinięte rzemiosło artystyczne (wyroby z drewna, słomy i skóry oraz ceramika). Mieszcza się tu siedziby wielu instytucji finansowych (banki, giełdy), kilkudziesięciu największych firm brazylijskich oraz przedstawicielstwa firm zagranicznych. Odbywają się liczne międzynarodowe imprezy targowe. Miasto jest dużym węzłem komunikacyjnym, w którym zbiega się wiele dróg i linii kolejowych; 2 porty lotnicze — międzynarodowy Galeão–Antônio Carlos Jobim (11,8 mln pasażerów, 2009), położony daleko od centrum miasta, oraz Santos Dumont (5,1 mln pasażerów), blisko śródmieścia (głównie loty do São Paulo i regionalne). Na wschód od miasta w specjalnej strefie przemysłowej zlokalizowano duży, nowoczesny port morski Sepetiba (przeładunki ponad 70 mln t rocznie). Komunikację miejską tworzy sieć ponad 500 linii autobusowych (4 mln pasażerów dziennie), 2 linie metra (33 stacje, 1,1 mln osób dziennie) oraz taksówki, koleje podmiejskie i promy. Duże natężenie ruchu kołowego jest przyczyną dużego hałasu i wysokiego stopnia zanieczyszczenia powietrza.
W Rio de Janeiro mieści się wiele szkół wyższych, m.in. uniwersytety, w tym drugi co do wielkości w Brazylii Universidade Federal do Rio do Janeiro (założony w 1920), politechnika (1874), akademie — sztuk pięknych (1816), muzyczna (1848), wojskowa, oraz kilkadziesiąt instytutów badawczych, z których najsławniejsze to: Fundação Oswaldo Cruz (medycyna i biologia), Instituto Nacional de Matemática Pura e Aplicada, Centro Brasileiro de Pesquisas Físicas. Miasto jest siedzibą licznych towarzystw i akademii naukowych, m.in. Academia Brasileira de Letras, archiwum narodowe, obserwatorium astronomiczne, oraz dużym ośrodkiem kulturalnym: znajduje się tu kilkadziesiąt muzeów (m.in. 3 muzea narodowe), ok. 90 teatrów, opera ze słynnym brazylijskim baletem, działają orkiestra symfoniczna i liczne biblioteki, w tym narodowa, odbywają się festiwale muzyki i tańca. W Rio de Janeiro ma siedzibę wiele wydawnictw, redakcji czasopism politycznych i literackich o zasięgu krajowym (w tym 4 dzienniki), największa sieć telewizyjna TV Globo i firm telekomunikacyjnych. Turyści odwiedzają słynny ogród botaniczny (założony w 1808, 135 tysięcy odmian roślin), ogród zoologiczny, rozległe tereny zieleni miejskiej, w tym park Floresta da Tijuca, uznawany za największy park miejski świata. W mieście znajduje się także jeden z największych na świecie stadionów sportowych Maracanã (zbudowany w 1950 na mistrzostwa świata w piłce nożnej). Najważniejsze mecze ligowe rozgrywają tu miejscowe kluby: Botafogo, Flamengo (m.in. zwycięzca Copa Libertadores w 1981), Fluminense (wielokrotnie mistrz stanu Rio de Janeiro) i Vasco da Gama (m.in. zwycięzca Copa Libertadores w 1998). W Rio de Janeiro, oprócz kilkunastu dużych stadionów, jest wiele innych obiektów sportowych, w tym tor Formuły 1 — Jacarepaguá oraz tor wyścigów konnych Gávea (widownia na ok. 80 tysięcy miejsc).
Na północy i zachodzie przeważają zakłady przemysłowe, na południu tereny wypoczynkowe z kąpielskami morskimi. Sercem miasta jest historyczna dzielnica Centro, choć wiele zabytków spotkać można również w dzielnicach Glória, Santa Teresa, Lapa. Wśród zabytków warto zobaczyć: kościół i klasztor Benedyktynów, klasztory Św. Antoniego, Św. Benedykta, kościoły Trójcy Świętej, Nossa Senhora da Glória do Outeiro, ciekawe budynki użyteczności publicznej (Casa dos Governadores, Pałac Imperialny, pałac Itamarati, pałac São Cristóvão, obecniemuzeum narodowe, gmach muzeum sztuki współczesnej, szpitale Santa Casa de Misericórdia i Piotra II), domy w stylu kolonialnym w dzielnicy Santa Teresa, akwedukt Carioca. Miasto rozwija się głównie w kierunku południowo-zachodnim (dzielnica Barra da Tijuca), gdzie powstało wiele supermarketów i osiedli mieszkaniowych. Aż 16% mieszkańców żyje w dzielnicach nędzy (favelas), które w niekontrolowany sposób się rozrastają, zajmując coraz wyższe partie stromych zboczy górskich, gdzie czasem przy ulewnych opadach dochodzi do osuwania się ziemi i niszczenia części domostw. Poważnym problemem dla miasta jest także wysoka przestępczość oraz bezdomni i tzw. dzieci ulicy.
Nazwa Rio de Janeiro oznacza po portugalsku ‘rzeka styczniowa’ i została nadana zatoce, nad którą leży miasto, przez odkrywcę tej pierwszej G. de Lemos w 1502. Myślał on bowiem, że obecna zatoka Guanabara jest szerokim ujściem rzeki. Miasto zostało założone w 1565 przez E. de Sá. Do przełomu XVII i XVIII w. było mało znaczącym miastem prowincjonalnym, którego rozwój nastąpił po odkryciu złóż złota i diamentów w Minas Gerais. W XVIII w. stało się ważnym portem i stolicą portugalskiej Brazylii (1763), w 1808 do Rio de Janeiro przybył król Jan VI ze swoim dworem, chroniąc się przed inwazją wojsk francuskich. W czasie pobytu władcy (do 1820) wybrukowano główne ulice i zbudowano wiele gmachów użyteczności publicznej. Od 1822 miasto było stolicą niepodległej Brazylii. W XIX i XX w. stało się jedną z największych metropolii na świecie. Po przeniesieniu w 1960 stolicy państwa do Brasílii, Rio de Janeiro zostało stolicą stanu o tej samej nazwie.
zgłoś uwagę
Ilustracje
Rio de Janeiro, widok ogólny (Brazylia)fot. K. Kamieniecki/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Rio de Janeiro, Głowa Cukru fot. J. Makowski/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Rio de Janeiro, w głębi wzniesienie Corcovado ze statuą Chrystusa (Brazylia)fot. K. Kamieniecki/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Rio de Janeiro, plaże i nowoczesne centrum (Brazylia)fot. M. Witkowska/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Rio de Janeiro, Copacabana (Brazylia)fot. A. Kuklińska/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Rio de Janeiro, zdjęcie satelitarne fot. NASA
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia