Ratyzbona, Regensburg 
,
m. w południowo-wschodniej części Niemiec, w kraju związkowym Bawaria, nad Dunajem;
,
Ratyzbona
Encyklopedia PWN
przemysł włók., odzieżowy, samochodowy, elektrotechniczny, chem., metal., maszyn., skórz., spoż.; port śródlądowy nad otwartym 1992 Kanałem Ren–Men–Dunaj; węzeł kol. i drogowy; uniw. (zał. 1962) i inne szkoły wyższe; ośr. turyst.; muzea (m.in. miejskie, powozów). W okolicy Ratyzbony warzywnictwo i plantacje truskawek oraz eksploatacja wapieni.
Historia. Obok celtyckiej osady Radasbona założono po 150 rzymski obóz warowny Castra Regina (stąd niem. Regensburg) — stol. prow. Recji; w VI–XIII w. stol. Bawarii, od 739 siedziba biskupstwa; od 826 rezydencja Ludwika Niemieckiego; udział w handlu dunajskim przyczynił się do znacznego rozwoju gosp. i polit. miasta; od 1230 (potwierdzone 1245) wolne miasto Rzeszy; miejsce obrad sejmu Rzeszy (1663–1806 stała siedziba); 1810 przyłączona do Bawarii.
Zabytki. Pozostałości rzymskich murów i bramy (m.in. Porta Praetoria, II w.); most kam. (1146), got. katedra (XIII–XVI w.; wieże ukończone w XIX w.); kościoły (XII–XVII w.); ratusze: stary (XIV–XV w.) i nowy (XVII w.); liczne kamienice średniow. (XIII–XV w.) i nowoż. (XVI–XVIII w.); mury miejskie z licznymi basztami (od XIII w.). W pobliżu Ratyzbony: w Karthaus-Prüll kościół klasztorny (XII–XVII w.), bogate wyposażenie wnętrza, m.in. późnorom. malowidła (ok. 1200), dekoracja stiukowa (pocz. XVII w.), renes. ołtarz główny, stalle; w Prüfening dawne opactwo Benedyktynów z rom. kościołem (XII, XVII–XVIII w.; rom. malowidła ścienne, 1130–60); w Donaustauf pozostałości zamku z kaplicą (XI w.) oraz klasycyst. Walhalla — świątynia chwały nar., ufundowana przez Ludwika I (1830–41, L. van Klenze).
