Rachmaninow Siergiej Wasiljewicz, ur. 1 IV 1873, Siemionowo koło Nowogrodu Wielkiego, zm. 28 III 1943, Los Angeles,
pianista i kompozytor, także dyrygent.
Urodził się 1 IV 1873 w Siemionowie koło Nowogrodu Wielkiego. Studiował w konserwatoriach w Petersburgu (1882–85) i Moskwie (1885–92): grę fortepianową, m.in. u N. Zwieriewa i A. Silotiego, oraz kompozycję u S. Taniejewa i A. Arenskiego.
Działalność koncertowa
Po uwieńczonych złotym medalem studiach kontynuował rozpoczętą wcześniej działalność koncertową: 1893 odbyła się w Teatrze Wielkim w Moskwie premiera jego opery Aleko, 1894 tamże — koncert autorski; 1895 Rachmaninow koncertował w miastach rosyjskich i polskich, m.in. w Łodzi; 1897 został dyrygentem orkiestry operowej w Moskwie (1904–06 dyrygował w Teatrze Wielkim, później też orkiestrą filharmonii); 1899 wystąpił po raz pierwszy za granicą — w Londynie (1902 w Wiedniu i Pradze); 1902 objął klasę fortepianu w Instytucie Maryjskim. Częste występy pianistyczne Rachmaninowa na początku XX w. w wielu krajach Europy i od 1910 w Ameryce Północnej postawiły go w rzędzie najwybitniejszych pianistów epoki. Po wybuchu rewolucji październikowej 1917 kompozytor opuścił z rodziną Rosję i 1918 osiedlił się w Stanach Zjednoczonych (1943 przyjął obywatelstwo amerykańskie), skąd jednak przyjeżdżał jeszcze wielokrotnie do Europy z koncertami. Zmarł 28 III 1943 w Los Angeles.
Utwory fortepianowe, kompozycje orkiestrowe, poematy symfoniczne
Jego twórczość, nawiązującą do stylu P. Czajkowskiego, cechują: dyscyplina formy, rozbudowane linie melodyczne i typowo rosyjska nuta melancholii i patosu. Siergiej Rachmaninow jest współtwórcą nowoczesnej faktury fortepianowej. W swoich utworach na fortepian eliminował chwyty czysto wirtuozowskie, brawurowe, stosował różnorodne formy akompaniamentu, zróżnicowaną dynamikę i artykulację, często wprowadzał charakterystyczną motorykę (Poliszynel), do której nawiązał S. Prokofjew. Jego koncerty fortepianowe (fis-moll 1891, 2. wersja 1917, c-moll 1901, d-moll 1909, g-moll 1926, także Rapsodia na temat Paganiniego na fortepian i orkiestrę 1934) cechuje umiejętność należytej koordynacji brzmienia fortepianu i zespołu orkiestrowego. Poza utworami fortepianowymi (Preludia op. 23 i 32, Etiudy-obrazy op. 33 i 39, Wariacje na temat Corellego 1931, sonaty: d-moll 1907 i b-moll 1913) pozostawił kompozycje orkiestrowe (3 symfonie: I d-moll 1895, II e-moll 1907, III a-moll 1936, poematy symfoniczne: Manfred 1891, Kniaź Rościsław 1891, Wyspa umarłych wg obrazu A. Böcklina 1909), kameralne (Trio élégiaque d-moll 1893, poświęcone pamięci P. Czajkowskiego, Sonata wiolonczelowa g-moll 1901), wokalno-instrumentalne (kantata Wiosna na baryton, chór i orkiestrę 1902), liczne pieśni utrzymane w stylu rosyjskich romansów oraz opery (oprócz Aleko do libretta W. Niemirowicza-Danczenki wg A. Puszkina — wystawione w Moskwie: Skąpy rycerz, również wg Puszkina, 1906, Francesca da Rimini do libretta M. Czajkowskiego wg Dantego, 1906).