Piotrków Trybunalski
 
Encyklopedia PWN
Piotrków Trybunalski,
miasto w województwie łódzkim, pow. grodzki, na Równinie Piotrkowskiej, nad Strawą (dorzecze Pilicy) i jej dopływami Strawką i Wierzejką; siedziba pow. piotrkowskiego.
Ludność miasta: ogółem — 73,4 tys. mieszkańców (2019)
Gęstość zaludnienia: 1 095,1 os/km2 (2019)
Powierzchnia: 67 km2
Współrzędne geograficzne: długość geograficzna: 19°41′E, szerokość geograficzna: 51°24′N
Prawa miejskie: nadanie praw — przed 1313 (ok. 1292)
Oficjalne strony WWW: www.piotrkow.pl
rozwinięty przemysł: maszyn. (maszyny górnicze i szklarskie, aparatura paliwowa do silników wysokoprężnych), papierniczy, włók. (wyroby dziewiarskie), drzewny (meble, sklejki), materiałów budowlanych; liczne przedsiębiorstwa budowlano-montażowe; węzeł drogowy; lotnisko sport.; filie kiel. Akad. Świętokrzyskiej im. J. Kochanowskiego i łódz. Wyższej Szkoły Humanist.-Ekon., Wydział Zamiejscowy Wyższej Szkoły Kupieckiej w Łodzi, punkt konsultacyjny Politechniki Łódz., Międzynar. Uniw. Kształcenia na Odległość, Inst. Kształcenia Nauczycieli, muzea: okręgowe, myślistwa i leśnictwa; obiekty sport. i rekreacyjne, m.in. strzelnica sport., kąpieliska, korty tenisowe. Centrum, położone na wschód od przebiegającej południkowo linii kol., zachowało dawny układ urb.; wokół centrum oraz po zachodniej stronie linii kol. duże zespoły mieszkaniowe; zabudowa przem. skupia się gł. w południowej części miasta, a tereny rekreacyjne na wschodzie i północnym wschodzie (Las Wolborski, jez. Bugaj na Wierzejce).
Historia. W XI–XIII w. ośr. dóbr książęcych, w pobliżu osiedle targowo-miejskie; wzmiankowany 1217; położony na szlaku handl. z Pomorza na Ruś i Węgry, w XV–XVI w. z Mazowsza do Wrocławia; prawa miejskie przed 1313 (ok. 1292), ponownie 1404; 1346–47 miejsce wyd. statutów Kazimierza Wielkiego; jeden z gł. ośr. życia polit. Rzeczypospolitej; 1455–1628 miejsce wieców, zjazdów i sejmów (1496 konstytucje piotrkowskie), 1442–1628 — synodów, od 1578 siedziba Trybunału Koronnego (stąd w nazwie Trybunalski); 1675 zał. kolegium pijarskie (wykładowcą był m.in. S. Konarski), 1706 — jezuickie; od 1684 stacja pocztowa; miasto o charakterze rzemieślniczym; od XVI w. liczne skupisko Żydów (ze 100-letnią przerwą, gdy zostali wypędzeni). Od 1793 w zaborze pruskim, od 1807 w Księstwie Warsz., od 1815 w Król. Pol.; od 1846 połączenie kol.; 1867–1915 siedziba guberni; w poł. XIX w. ośr. drobnego przemysłu spoż., maszyn. i bud.; 1889 powstała huta szkła Hortensja, 1896 tkacka Manufaktura Piotrkowska i in.; w czasie rewolucji 1905–07 strajki i demonstracje; 5 IX 1939 zacięte walki 19. dyw. piechoty (dowódca gen. J. Kwaciszewski) z oddziałami niem. XVI korpusu pancernego; w czasie okupacji niem. 1939–42 pierwsze getto na ziemiach pol. (ponad 25 tys. osób, ok. 22 tys. wywieziono do ośr. zagłady w Treblince, ok. 3,5 tys. umieszczono w obozie pracy przymusowej i 1943 wywieziono do obozów w Skarżysku-Kamiennej, Bliżynie i Pionkach), 5 obozów przejściowych dla jeńców pol., 2 obozy dla jeńców sowieckich, 3 obozy pracy przymusowej; rejon masowych egzekucji (m.in. w pobliskiej Moszczenicy); ośr. konspiracji, m.in. teren działalności oddziału GL im. S. Czarnieckiego pod dowództwem F. Zubrzyckiego. 1975–98 siedziba województwa; szybki rozwój terytorialny miasta; do Piotrkowa Trybunalskiego przyłączono okoliczne wsie i sołectwa o łącznej pow. 1,5 tys. ha, m.in. Michałów, Raków, Byki, Rokszyce, Meszcze.
Zabytki. Gotycki kościół parafialny (XIV/XV w., 1. poł. XVI w., barok. kaplice 2. poł. XVII w.); klasztory: Dominikanów — kościół (XIV w., 1. poł. XVII, XIX w.), Bernardynów — kościół (1626–43, 2. poł. XVII, XIX w.) i budynek klasztorny (1626–43, 2. poł. XIX w.), Dominikanek — kościół (po 1627, 2. poł. XVII w., wieża 1785); kolegium Jezuitów: kościół (1695–1727, fasada 1741–42) z malowidłami A. Ahorna (1736–41) i budynek kolegium (po 1754, 1786, 1803); późnogot.-renes. zamek król. (1511–19, mistrz Benedykt; 1869 obniżony, po 1970 rekonstruowany) — ob. muzeum; kamienice (XVII–XIX w.).
Bibliografia
Dzieje Piotrkowa Trybunalskiego, red. B. Baranowski, Łódź 1989.
zgłoś uwagę
Ilustracje
Piotrków Trybunalski, rynek fot. M. Zadumiński/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia