Pacowie

Pacowie,

ród litewsko-ruski herbu Gozdawa z okolic Lidy;

znaczenie zyskała dzięki Jerzemu, data ur. nieznana, zm. na przełomie 1505 i 1506, współpracownikowi Kazimierza i Aleksandra Jagiellończyków, wojewodzie kijowskiemu; jego syn, Mikołaj, data ur. nieznana, zm. na przełomie 1545 i 1546, wojewoda podlaski, oraz wnuk, Stanisław, data ur. nieznana, zm. 1588, wojewoda witebski, tę pozycję ugruntowali. Mikołaj, ur. ok. 1527, zm. 1585, biskup kijowski i klient Radziwiłłów, związał się z ruchem reformacyjnym; próby usunięcia go z biskupstwa zakończyły się sukcesem po wielu latach, w zamian otrzymał nominację na kasztelanię smoleńską; Paweł, data ur. nieznana, zm. 1595, zwolennik Stefana Batorego, zgromadził wielki majątek i został kasztelanem wileńskim; Jan, data ur. nieznana, zm. 1610, wojewoda miński, początkowo kalwin, powrócił do katolicyzmu; Mikołaj, ur. 1570, zm. 1624, biskup żmudzki, był protektorem jezuitów. Dzięki Stefanowi, ur. 1587, zm. 1640, sekretarzowi i współpracownikowi Zygmunta III Wazy, podkanclerzemu Wielkiego Księstwa Litewskiego, oraz jego kuzynowi, Piotrowi, ur. po 1570, zm. 1642, wojewodzie trockiemu, Pacowie stali się jednym z czołowych rodów litewskich. W następnym pokoleniu Krzysztof Zygmunt ur. 1621, zm. 1684, kanclerz wielki litewski, Mikołaj Stefan, ur. ok. 1623, zm. 1684, wojewoda, a następnie biskup wileński, oraz Michał Kazimierz, ur. ok. 1624, zm. 1682, wojewoda wileński i hetman wielki litewski, byli współpracownikami Jana II Kazimierza i Marii Ludwiki, filarami stronnictwa dworskiego i profrancuskiego, następnie związali się z Michałem Korybutem Wiśniowieckim jako przywódcy stronnictwa dworskiego i prohabsburskiego; po zgromadzeniu wielkiego majątku i zorganizowaniu systemu klienteli politycznej przejęli w końcu lat 60. XVII w. rolę hegemonów na Litwie; przeciwni elekcji Jana Sobieskiego, pozostawali w opozycji i kontrolowali życie polityczne na Litwie; po ich bezpotomnej śmierci potęga rodziny załamała się i Pacowie stali się klientami Sapiehów lub Radziwiłłów. Michał Jan, ur. 1730, zm. 1787, związany z Radziwiłłami, był marszałkiem generalnym konfederacji barskiej na Litwie; ostatni z rodu, Ludwik Michał, ur. 1780, zm. 1835, generał, senator-kasztelan Królestwa Polskiego, w swych dobrach zreformował i unowocześnił gospodarkę, zbudował pałac w Warszawie („wart Pac pałaca”).

Krzysztof Chłapowski