PHARE

PHARE, ang. Poland and Hungary: Assistance for Restructuring their Economy, Program Pomocy Polsce i Węgrom w Przebudowie Gospodarki,

program bezzwrotnej pomocy finansowej Wspólnot Europejskich w latach 1989–2007;

utworzony 1989 z inicjatywy Komisji Europejskiej przez 24 państwa członkowskie Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (państwa Wspólnot Europejskich i EFTA oraz USA, Kanada, Australia, Turcja, Nowa Zelandia i Japonia), zatwierdzony przez Radę Europejską; był skierowany początkowo do Polski i Węgier (stąd nazwa), z czasem objął inne kraje wschodnioeuropejskie; celem programu PHARE, koordynowanego przez Komisję Europejską, było wsparcie działań tych państw w restrukturyzacji ich gospodarek i stworzeniu warunków funkcjonowania gospodarki rynkowej; 1998 zmodyfikowano cele i zasady realizacji programu PHARE, który stał się instrumentem w przygotowaniach do członkostwa w UE (tzw. Nowa orientacja PHARE).

W ramach PHARE były realizowane programy krajowe, programy wielonarodowe (1999 zastąpione programami dla beneficjentów w kilku krajach) oraz programy współpracy przygranicznej; w ramach programów krajowych były wspierane: restrukturyzacja przedsiębiorstw państwowych i rolnictwa, rozwój sektora prywatnego, reforma instytucji publicznych, administracji, systemów opieki społecznej, zdrowotnej, oświaty i zatrudnienia, restrukturyzacja energetyki, transportu, telekomunikacji, ochrona środowiska i bezpieczeństwo korzystania z energii atomowej oraz dostosowanie prawodawstwa krajów-beneficjentów do standardów UE; 2002–06 programowanie PHARE oparto na dokumentach: Partnerstwo dla Członkostwa i Narodowy Program Przygotowania do Członkostwa w UE, opracowanych przez Komisję Europejską indywidualnie dla każdego z państw kandydujących.

Pod względem wielkości środków finansowych, PHARE był największym programem UE skierowanym do krajów europejskich niebędących członkami tej organizacji.

W 1997 program PHARE został skierowany do 10 państw kandydujących — Polski, Węgier, Czech, Słowacji, Litwy, Łotwy, Estonii, Rumunii, Bułgarii oraz Słowenii. Do 2000 beneficjantami programu były też Albania, Bośnia i Hercegowina oraz Była Jugosłowiańska Republika Macedonii, a także, krótko, Chorwacja. Od 2001 państwa te zostały objęte Programem Odbudowy, Rozwoju i Stabilności. W 1990 na krótko (do połączenia się z RFN), programem PHARE była objęta także NRD. Wielkość pomocy była uzależniona od: liczby ludności, wysokości PKB, zdolności wykorzystania pomocy, a z czasem — od postępów we wdrażaniu wymogów programu Partnerstwa dla Członkostwa. Polska jako największy kraj spośród beneficjentów programu PHARE otrzymała największą pomoc: 1990–2003 całościowy budżet PHARE dla Polski wyniósł ok. 3,9 mld euro. 2007 zastąpiony wraz z innymi programami unijnymi przez IPA.