Owidiusz, Przemiany

Owidiusz, Przemiany

Monumentalna panorama mitów i legend greckich (2–8 r. n.e.), określana przez Owidiusza „pieśnią ciągłą”. W 15 księgach poeta przedstawił własną wersję mitologii i historii — począwszy od początków świata, wyłonienia się materii z chaosu, aż po lata panowania Oktawiana Augusta. Opowiedział ponad 250 mitów o przemianach ludzi w rośliny, zwierzęta i skały, grupując je wokół postaci bohatera, wspólnego motywu bądź regionu. W kompozycji dzieła kierował się także kryterium estetycznym, kojarząc opowieści tragiczne i komiczne, wzniosłe i potoczne. Owidiusz nawiązuje do mitów greckich, a w końcowych partiach dzieła również do mitologii rzymskiej, m.in. do dziejów wędrówki Eneasza. Dzieło zamyka apoteozą Cezara zamienionego w gwiazdę i pochwałą rządów Augusta. W epilogu, najwyraźniej nawiązującym do horacjańskiej ody Exegi monumentum, zwraca się do potomności: „Skończyłem dzieło (...) jeśli można wierzyć przeczuciom poety — po wszystkie wieki będę żywy”. Tak się też stało: dzieło Owidiusza zapewniło mu nieśmiertelną chwałę. Widziano w nim niezwykły obraz świata i ludzkiej egzystencji, które ulegają ciągłym zmianom. Doceniano także jego walory artystyczne, doskonały stop fantastyki z liryzmem i humorem, przemawiającą do wyobraźni, zmienną w nastrojach opowieść o człowieku i bogach, malowanych na jego podobieństwo. Bogowie Owidiusza mają całkiem ludzkie kłopoty, bywają niekiedy zabawni, prowadzą życie bliskie stylowi bycia rzymskiej arystokracji. Również władcy zazwyczaj nie należą do nazbyt prawych i godnych naśladowania. Ludźmi i bogami włada miłość. Z wielkim znawstwem psychologii poeta odmalowuje zachowania kochanków, ich cierpienia, wzruszenia, pragnienia. Mimo niełaski cesarskiej dzieło Owidiusza nie zostało zapomniane. W średniowieczu powstały liczne komentarze i wypisy, a także pierwsze przekłady. W Polsce znajomość dzieła datuje się od XIII w., a począwszy od schyłku XV w. prowadzono zajęcia uniwersyteckie poświęcone poezji Owidiusza.

Tomasz Miłkowski