Ōe Kenzaburō
 
Encyklopedia PWN
Ōe
[o:e]
Kenzaburō Wymowa, ur. 31 I 1935, Ōse (prefektura Ehime), zm. 3 III 2023,
pisarz japoński, autor powieści, opowiadań, esejów, laureat Nagrody Nobla w dziedzinie literatury z roku 1994 (jako drugi Japończyk po Kawabacie Yasunarim).
Cytat
Kalendarium
Urodził się 31 I 1935 w Ōse, w prefekturze Ehime. Ōe pochodzi z wioski na wyspie Shikoku, w której jego rodzina mieszkała od wielu pokoleń. Zasłyszane od babki opowieści, m.in. o buntach chłopskich, do jakich doszło w tej okolicy, pojawiły się jako motyw w powieści Futbol ery Manen (1967, wydanie polskie 1979) i innych. Ōe jako pierwszy z rodziny opuścił Shikoku, by studiować romanistykę w Tokio. Pierwsze utwory zaczął publikować w 1957, a już w 1958 został wyróżniony nagrodą Akutagawy dla młodych twórców za opowiadanie Zdobycz (1958, wydanie polskie 1972). Również dalsza jego twórczość spotkała się z dużym oddźwiękiem i wiele utworów zostało uhonorowanych nagrodami. Ōe od początku stał się ważną postacią świata literackiego i do dziś wywiera duży wpływ na japońskie życie kulturalne, zarówno swoimi utworami literackimi, jak i wypowiedziami na tematy społeczne (na przykład integracja Okinawy); prowadzi wykłady, m.in. na uniwersytetach w USA.
Twórczość
Początkowo pozostawał pod wpływem filozoficznego i literackiego nurtu francuskiego egzystencjalizmu (J.-P. Sarte, A. Camus). We wczesnej twórczości w bezkompromisowy sposób przedstawiał samotność i zagubienie jednostki słabej, niezdolnej do działania (Ningen no hitsuji ‘ludzie-owce’ 1958) lub obarczonej bezcelową, poniżającą, czasem wręcz makabryczną pracą, jak w opowiadaniach Hojność umarłych (1957, wydanie polskie 1986) lub Kimyōna shigoto [‘dziwne zajęcie’] (1957). Głęboko zainteresowany przede wszystkim problematyką moralną, pytania o możliwość nadania wartości życiu, nurtujące pokolenie dorastające, jak on, po II wojnie światowej, stawiał m.in. w powieści Okurete kita seinen [‘młodzież, która się spóźniła’] (1960–62). Tymczasem w powieści Warera no jidai [‘nasza epoka’] (1959) wprowadził wyraziste elementy erotyki, narażając się na silną krytykę społeczną. Eksponował wybujałą seksualność bohaterów, jej źródeł dopatrując się m.in. w ich niespełnionych aspiracjach społecznych (Sevuntiin ‘siedemnastolatek’ 1961). Postrzegał człowieka jako istotę uwarunkowaną przez swoją fizjologię i erotykę, silnie oddziałujące na świadomość jednostki (Seiteki ningen ‘człowiek erotyczny’ 1963). W powieściach Sprawa osobista (1964, wydanie polskie 1974) i Futbol ery Manen wprowadził motyw upośledzonego dziecka, częsty także w wielu jego późniejszych utworach; podejmował w nich problem ludzkiej godności i drogi prowadzącej do przyjęcia odpowiedzialności za swoje życie — jest to jeden z ważniejszych tematów pisarstwa Ōe.
Do doświadczeń z dzieciństwa spędzonego na Shikoku powrócił w powieści Dōjidai gēmu [‘gry synchroniczne’] (1979), w której przedstawił obraz zmityzowanej przeszłości i jej wpływ na teraźniejszość. Tematy, jakie Ōe podejmuje, są zawsze żywą polemiką z otaczającą rzeczywistością: w pierwszej powieści, jaką wydał po otrzymaniu nagrody Nobla, Chūgaeri [‘zwrot’] (1999), Ōe poddaje analizie sposób funkcjonowania ruchu religijnego skupionego wokół charyzmatycznego twórcy, co jest nawiązaniem do wydarzeń z roku 1995 — ataku gazem sarin na metro tokijskie, jakiego dokonała sekta Aum Shinrikyō.
Ōe posługuje się bogatą, poetycką metaforyką (cykl opowiadań „Rein tsurī o” kiku onnatachi ‘kobiety słuchające „drzewa deszczowego’” 1982, złączonych metaforycznym obrazem drzewa). Język jego utworów jest realistyczny, bezkompromisowy, czasem wręcz turpistyczny, z elementami groteski (jego twórczość bywa określana jako groteskowy realizm), z drugiej strony — spotykał się z krytyką, iż jego utwory brzmią, jakby były tłumaczone z języka obcego.
Rodzina
Najstarszy syn Ōe, o imieniu Hikari [‘światło’], urodził się (1963) upośledzony psychicznie; jego choroba miała duży wpływ na życie rodziny Ōe, a problemy z nią związane znalazły szerokie odbicie w jego twórczości. Uzdolniony muzycznie Hikari komponuje muzykę, której nagrania są wydawane na płytach. Swojej rodzinie Ōe poświęcił zbiór esejów Kaifuku suru kazoku [‘odradzająca się rodzina’](1995; ilustracje w książce wykonała żona autora, Yukari), na niej są też wzorowane postaci powieści Shizukana seikatsu [‘spokojne życie’] (1990), sfilmowanej przez znanego reżysera i szwagra Ōe, Itamiego Jūzō (1995).
zgłoś uwagę
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia