O’Neill Eugene Gladstone
 
Encyklopedia PWN
O’Neill
[ounị:l]
Eugene Gladstone Wymowa, ur. 16 X 1888, Nowy Jork, zm. 27 XI 1953, Boston,
jeden z największych amerykańskich dramaturgów XX wieku, ojciec współczesnego dramatu amerykańskiego.
Kalendarium
Urodził się 16 X 1888 w Nowym Jorku. Był synem aktora, który ze swoją trupą teatralną objeżdżał Stany Zjednoczone, występując w roli hrabiego Monte Christo. W młodości podejmował się różnych zajęć: pracował jako marynarz i reporter, był też poszukiwaczem złota, m.in. w Hondurasie. W 1912 zachorował na gruźlicę i kilka miesięcy spędził w więzieniu, co stało się przełomowym momentem w jego życiu.
Wczesna twórczość
O’Neil jest autorem ok. 100 sztuk. Początkowo pisał jednoaktówki marynistyczne (Księżyc nad Karybami i sześć innych sztuk 1919, wydanie polskie 1934, Beyond the Horizon 1920, wyróżniona Nagrodą Pulitzera) dla zespołu teatralnego Provincetown Players. W kolejnych utworach zainspirowany twórczością H. Ibsena, A. Strindberga, F. Dostojewskiego, bergsonizmem i freudyzmem zainteresował się światem przeżyć wewnętrznych, tragizmem egzystencji, poetyckim symbolizmem i eksperymentami formalnymi ekspresjonizmu (Anna Christie 1921, kolejna Nagroda Pulitzera, Cesarz Jones 1921, Włochata małpa 1922). W celu ukazania wielowarstwowości natury ludzkiej (zwłaszcza Strangle Interlude 1928, trzecia Nagroda Pulitzera) zrezygnował z konwencji realistycznej, wykorzystał doświadczenia prozy awangardowej, zastosował technikę monologu wewnętrznego.
Mitologiczne archetypy
Opierając się na założeniach teorii psychologicznego determinizmu i trawestując wątki mitologiczne przy zastosowaniu środków wyrazu greckiej tragedii (użycie symbolicznych masek) chciał stworzyć współczesną tragedię, m.in. Pożądanie w cieniu więzów (wystawienie 1924, wystawienie polskie 1926), a przede wszystkim Żałoba przystoi Elektrze (1931, wystawienie polskie 1962), w której mit o Atrydach z Orestei Ajschylosa transponował na końcową fazę wojny secesyjnej. Miejsce fatum zajęła w jego utworze naturalistyczna koncepcja dziedziczności.
Egzystencjalny tragizm
W swoich sztukach poruszał problemy społeczne (m.in. Wszystkie Boże dziatki są skrzydlate 1924, wydanie polskie 1930) i psychologiczno-moralne, często w ujęciu freudowskim. Największym osiągnięciem O’Neilla jest dramat Zmierzch długiego dnia (powstały 1940 i jak większość jego późnych utworów wystawiony pośmiertnie — 1956), w którym dominuje nastrój skrajnego pesymizmu i desperacji, wszyscy bohaterowie sztuki — sfrustrowani, pełni goryczy i niespełnienia — kochają się i nienawidzą, sprawiając sobie ból, a ich dramat pogłębia nieuleczalna choroba matki. Polski wybór utworów Teatr (1973). W 1936 pisarz otrzymał Nagrodę Nobla. Zmarł 27 IX 1953 w Bostonie.
zgłoś uwagę
Ilustracje
O`Neill Eugene Gladstone, karykatura fot. Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia