Norwid Cyprian, Vade-mecum

Norwid Cyprian, Vade-mecum

Zbiór wierszy (1865–66) Cypriana Norwida. Składa się ze stu liryków o różnorodnej tematyce i formie — od fraszki po list poetycki. Poeta traktował ten zbiór jako nowe słowo w historii polskiej poezji, nareszcie uwolnionej od zadań społecznych i wychowawczych, choć nadal mającej swoją stronę obowiązków, stronę moralną. W Vade-mecum podjął Norwid wędrówkę po ziemskim piekle w poszukiwaniu prawdy — stąd odwołanie do Boskiej Komedii Dantego, choć tytułowe słowa Idź za mną zaczerpnął poeta także od ewangelistów. Misterna architektonika zbioru, mnogość wzajemnych powiązań między poszczególnymi wierszami, ironia i przemilczenie, celowa chropawość stylu, miejsca ciemne i jasne, sąsiedztwo wierszy bezosobowych (ich bohaterem bywa myśl, idea, pojęcie) z liryką miłosną, udramatyzowanych zapisów z celną aforystyką — wszystko to nadaje Vade-mecum wewnętrzną dynamikę i zapewnia bogactwo myśli. Znalazły się w nim m.in. tak znane liryki, jak: W Weronie, Fortepian Szopena, Socjalizm, Przeszłość. Ale nie znalazł poeta drogi do czytelnika. Krytycy szydzili, że jego wiersze były pisane dla późnego wnuka (określenie znane z Fortepianu Szopena). Nie udało się zatem poecie dokonać zwrotu świadomości swych odbiorców. Ale przeciwstawiając się skamielinom myślowym i banałom językowym, torując drogę poezji myśli, wyznaczał przyszłość, otwierał nieprzetarte szlaki. Toteż spóźniona publikacja jego liryków stała się nie tylko sensacją literacką — Vade-mecum nadal inspiruje poetów.

Tomasz Miłkowski