Norwid Cyprian, Czarne kwiaty, Białe kwiaty

Norwid Cyprian, Czarne kwiaty, Białe kwiaty

Dwa niewielkie utwory prozatorskie C. Norwida, opublikowane po raz pierwszy w „Czasie. Dodatku miesięcznym” 1856–57. Ich struktura przywołuje Moralia Plutarcha i Próby M. de Montaigne’a. Czarne kwiaty nawiązują do tradycji osobistych wspomnień o ludziach niedawno zmarłych (S. Witwicki, F. Chopin, J. Słowacki, A. Mickiewicz, H. Delaroche, nieznajoma Irlandka). Opowieść jest wyraźnie stylizowana na język mówiony; tytuł tłumaczy się żałobną symboliką czerni. Białe kwiaty, chociaż przywołują także sceny z życia codziennego, w tym obraz wieśniaczki, śpiewającej wiersz Mickiewicza, mają zdecydowanie inny charakter. Dominuje tu relacja typowa dla rozprawy filozoficznej, podejmującej kwestie z zakresu estetyki, wykorzystana jest także stylizacja na język biblijny. Tytuł rozprawy nawiązuje do skojarzeń z białością: ciszy, pozornego braku ekspresji, znaczeniowej neutralności stylu. Dopiero właściwe naświetlenie umożliwia wydobycie bogactwa znaczeń rozmaitych faktów. Dwa utwory, tak odmienne gatunkowo, stają się szczególną całością, uzyskując status paraboli, nawiązującej do tradycji nowotestamentowych przypowieści. Białe kwiaty to komentarz nie tylko do Czarnych kwiatów, ale także do innych utworów Norwida. Czarne kwiaty i Białe kwiaty należą do arcydzieł prozy polskiej, zajmują także ważne miejsce w refleksji estetycznej autora Vade-mecum: kategoria „białej tragedii” pojawi się później w Pierścieniu wielkiej damy; problem „ciszy”, niezwykle istotny w twórczości Norwida, znajdzie swoje ukoronowanie w rozprawie Milczenie; ostatnie chwile życia wielkiego kompozytora zostaną przywołane w Fortepianie Szopena; przejęzyczenia czy niezręczności popełniane w życiu codziennym, ukazane w Czarnych kwiatach powracać będą w różnych utworach, rozważających czy ilustrujących fenomen ironii.