Niebuhr
brat Reinholda, amer. teolog i duchowny ewangelicki;
[nị:bur]
Helmut Richard, ur. 3 IX 1894, Wright City (stan Missouri), zm. 5 VII 1962, New Haven,
Niebuhr Helmut Richard
Encyklopedia PWN
doktorat uzyskał 1924 w Yale Divinity School na podstawie dysertacji Ernst Troeltsch’s Philosophy of Religion; 1930 przebywał w Europie, gdzie spotkał się z K. Barthem i P. Tillichem. Po powrocie do USA od 1931 profesor etyki w Yale Divinity School (pracował tam aż do śmierci).
Na poglądy N. miały wpływ 2 tradycje teologiczne; pierwszą była teologia reformowana (J. Kalwin), a zwłaszcza XVII-wieczny purytanizm (purytanie), ze swoim naciskiem na bezwzględne podporządkowanie się Bogu, oraz koncepcja odnowy życia rel. J. Edwardsa, a drugą — teologia liberalna, odwołująca się do idealizmu metafiz., poszukująca hist.-nauk. podstaw teologii oraz cechująca się nową, wypracowaną przez F.D.E. Schleiermachera metodą refleksji teologicznej, która punktem wyjścia czyniła człowieka. Istotny wpływ na N. wywarli także A.N. Whitehead oraz M. Buber. Mimo że pozostawał w cieniu swojego brata Reinholda, jego myśl stała się ważnym przyczynkiem w procesie kształtowania się społeczeństwa pluralistycznego.
Następstwem przyjętej przez N. metody epistemologicznej było przekonanie, że teologia musi mieć charakter pozytywny, a nie apologetyczny. Przyjmując zasadę komplementarności, teologia konfesyjna powinna gwarantować procesowi poznawczemu pełną swobodę; nie ma bowiem wolnej od wartościowania obserwacji. Na pocz. lat 30. XX w. poświęcił się N. studiom hist., których efektem była interpretacja kultury i państwowości amerykańskiej. Według N., chrześcijaństwo zastygło w formie ewangelikalnego fundamentalizmu z jednej strony, z natomiast drugiej — liberalnego humanizmu. Równie krytycznie oceniał fakt powiązania chrześcijaństwa z systemem kapitalistycznym. Rozczarowanie wielością wyznań wzmocniło jego sympatię i zaangażowanie się w ruch ekumeniczny; wierzył, że wyzbycie się partykularnych dążeń poszczególnych wyznań jest warunkiem i jednocześnie znakiem prawdziwego odrodzenia. Myśl swą N. w pełni rozwinął w dziele Chrystus a kultura (1951, wyd. pol. 1996); własne sympatie umieścił po stronie tych chrześcijan, którzy powołanie do odpowiedzialności realizują przez aktywne kształtowanie świata (konwersja kultury przez Chrystusa). Opowiedział się za tzw. trzecią drogą pomiędzy konserwatywnym fundamentalizmem a rewolucyjnym liberalizmem. Inne dzieła: The Kingdom of God in America (1937), The Meaning of Revelation (1941), The Purpose of the Church and It’s Ministry (1956), Radical Monotheism and Western Civilization (1960), The Responsible Self (1963).
Mirosław Patalon
