Mondrian Piet
 
Encyklopedia PWN
Mondrian Piet, właśc. Pieter Cornelis Mondriaan, ur. 7 III 1872, Amersfoort k. Utrechtu, zm. 1 II 1944, Nowy Jork,
holenderski malarz i teoretyk sztuki, jeden z prekursorów abstrakcji.
Kalendarium
Urodził się 7 III 1872 w Amersfoort koło Utrechtu. Uważany, obok W. Kandinskiego i K. Malewicza, za jednego z prekursorów abstrakcjonizmu. W 1892–97 studiował w Królewskiej Akademii Sztuk Pięknych (Rijksakademie) w Amsterdamie. Wychowywany w duchu wiary kalwińskiej, w młodości interesował się zagadnieniami religijnymi; wpływ na jego życie duchowe i artystyczne wywarły poglądy teozofów A. van den Biela, a po nim M.H.J. Schoenemaekersa; był członkiem amsterdamskiego Towarzystwa Teozoficznego. W 1904 zamieszkał w małej bramanckiej wiosce koło Uden, w której urzekły go podziały architektoniczne tutejszych domów; 1905 powrócił do Amsterdamu; pod koniec 1911 przeniósł się do Paryża, gdzie z przerwami (I wojnę światową spędził w Holandii) mieszkał do 1938. Współzałożyciel (1917) grupy De Stijl; w piśmie „De Stijl”, powstałym wraz z utworzeniem grupy, zamieszczał artykuły o swej nowej sztuce, którą nazwał neoplastycyzmem (korzystał z uwag zapisanych w notatkach 1912–14); należał też do Cercle et Carré (1930) i Abstraction-Création (1931); 1938 wyjechał do Londynu, a 1940 osiedlił się w Nowym Jorku.
Od naturalizmu do abstrakcji
Mondrian początkowo tworzył w duchu holenderskiego naturalizmu i symbolizmu oraz pod wpływem dzieł V. van Gogha (Samotny dom ok. 1899); 1908–11 w jego obrazach uwidoczniły się wpływy fowizmu (Latarnia w Westkapelle 1909/10) i impresjonizmu, stosował dywizjonizm (Wiatrak w słońcu ok. 1911). Po przyjeździe do Paryża zainteresował się kubizmem (Martwa natura z dzbankiem na imbir II 1912); 1911–14 wykonał wiele studiów wybranych motywów — drzew (Jabłoń w kwiatach 1912), fasad, chmur, nieba i morza, w których stopniowa eliminacja przypadkowości koloru i formy prowadziła do odsłonięcia ich struktury, przybierającej postać abstrakcyjno-geometrycznego schematu; kontynuując poszukiwania, Mondrian doszedł do spokojnych i zrównoważonych kompozycji, złożonych z układów pionów i poziomów, podporządkowanych regularnej siatce geometrycznych podziałów („plusy i minusy” — Molo i ocean 1915, następnie kwadraty i prostokąty); dążąc do maksymalnego uproszczenia podziałów i ograniczenia ilości pól doszedł do kompozycji o dużych, pustych polach, na skrajach ograniczonych czarnymi liniami i niewielkimi, kolorowymi polami; w 1925 tworzył obrazy z dwoma prostopadłymi liniami w 1925; od 1926 pionową linię przecinały dwie poziome (Kompozycja oparta na trzech liniach 1930); od 1930 w kompozycjach wzrosła doza inwencji — podwójne podziały, o zróżnicowanej grubości; kolorystykę w obrazach Mondrian ograniczył do 3 zasadniczych kolorów, kładzionych najpierw na szarym (Kompozycja w szarościach 1919), później na białym tle — tzw. nie-kolory (Kompozycja w czerwieni, żółci i błękicie 1921, Kompozycja w kwadracie z kolorami czerwonym, niebieskim i żółtym 1926). W ostatnim okresie życia Mondrian ożywił swoje kompozycje, wprowadzając więcej dynamizmu i wzbogacając kolorystykę — czarne linie zastąpiły linie składające się z kolorowych kwadracików (Broadway Boogie Woogie 1943).
Wydźwięk i oddźwięk
Mondrian w 1920 opublikował teoretyczną wykładnię swej sztuki — rozprawę Le Néo-plasticisme (neoplastycyzm). Mondrian pozostawił po sobie wiele niedokończonych prac (Victory Boogie-Woogie). Wywarł duży wpływ na artystów w wielu krajach, w tym i na polskich (H. Stażewski). Wczesne prace Mondriana predestynują do uznania go za jednego z najwybitniejszych pejzażystów okresu symbolizmu. Twórczość Mondriana znalazła swoje odbicie także w architekturze XX w. Zmarł 1 II 1944, w Nowym Jorku.
zgłoś uwagę
Ilustracje
Mondrian Piet, Czerwone chmury, 1907–09 — Gemeentemuseum, Hagafot. Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Mondrian Piet, Broadway Boogie Woogie, 1943 — Museum of Modern Art, Nowy Jork fot. Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Mondrian Piet, Kompozycja w kwadracie z czerwonym, żółtym i niebieskim, 1921–25 — Narodowa Galeria Sztuki, Waszyngtonfot. Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Mondrian Piet, Kwitnąca jabłoń, 1911–1913 — Gemeentemuseum, Hagafot. Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Mondrian Piet, Drzewo, rysunek, 1918 — zbiory prywatne, M. Elout-Drabbe w Hattenfot. Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia