Mniszchowie

Mniszchowie,

ród magnacki herbu własnego.

Pochodzili ze Śląska Cieszyńskiego. Mikołaj, ur. ok. 1484, zm. 1553, protegowany Bony, podkomorzy Zygmunta II Augusta, dzięki łasce królewskiej zgromadził znaczny majątek. Jego syn, Jerzy, ur. 1548, zm. 1613, był zaufanym dworzaninem Zygmunta Augusta, po śmierci króla (1572) oskarżany o skojarzenie go z Barbarą Giżanką i kradzież klejnotów królewskich; poźniej wojewoda sandomierski; 1605 powodowany kłopotami finansowymi poparł Dymitra Samozwańca I, wydał za niego swą córkę Marynę, ur. ok. 1588, zm. 1614; 1606 zorganizował wyprawę na Moskwę i doprowadził do ich koronacji. Jego wnuk, Jerzy Wandalin, data ur. nieznana, zm. 1693, był wojewodą wołyńskim; prawnuk Józef Wandalin, ur. 1670, zm. 1747, marszałek wielki koronny, następnie kasztelan krakowski, pośredniczył między dworem a opozycją, 1733 poparł Stanisława Leszczyńskiego. Syn Józefa Wandalina, Jerzy August Wandalin, ur. 1715, zm. 1778, marszałek nadworny, później kasztelan krakowski, zięć wszechwładnego ministra H. Brühla, wraz z teściem i pod jego kontrolą faktycznie rządził krajem; cieszył się fatalną opinią; za Stanisława Augusta Poniatowskiego przywódca opozycji. Ważnymi postaciami byli 2 bratankowie Jerzego Augusta Wandalina: Józef Jan, ur. 1742, zm. 1797, chorąży wielki koronny, popularyzator wiedzy przyrodniczej, ochmistrz Galicji i Lodomerii, 1783 uzyskał dla rodziny tytuł hrabiowski, oraz Michał Jerzy Wandalin, ur. 1742, zm. 1806, marszałek wielki koronny, wszestronnie wykształcony, doradca Stanisława Augusta w sprawach nauki i kultury, publicysta naukowy; jako marszałek prowadził liczne prace nad uporządkowaniem i zagospodarowaniem Warszawy. W późniejszych czasach pozycja rodziny osłabła, a bardziej znany był tylko Andrzej, ur. 1823, zm. 1905, malarz i kolekcjoner. Mniszchowie wymarli w okresie II wojny światowej.

Krzysztof Chłapowski