Malraux André
 
Encyklopedia PWN
Malraux
[malrọ]
André Wymowa, ur. 3 XI 1901, Paryż, zm. 23 XI 1976, tamże,
francuski pisarz i polityk.
Kalendarium
Urodził się 3 XI 1901 w Paryżu w zamożnej rodzinie mieszczańskiej. W 1923–27 przebywał z misją archeologiczną w Indochinach i Chinach, gdzie zetknął się ze światem sztuki starożytnej i z walką o wyzwolenie ludów Azji. Należał do organizacji przeciwstawiających się antysemityzmowi i faszyzmowi; 1934 występował w obronie E. Thälmanna i G. Dymitrowa; uczestniczył jako dowódca lotnictwa w hiszpańskiej wojnie domowej 1936–39 po stronie republikanów; w czasie II wojny światowej walczył jako oficer jednostki pancernej (1940), następnie w ruchu oporu, zwolennik generała Ch. de Gaulle’a; 1945–46 minister informacji, 1959–69 minister kultury. Zmarł 23 XI 1976 w Paryżu.
Twórczość prozatorska
Malraux był człowiekiem czynu, jego twórczość jest ściśle związana z jego działalnością; debiutował zbiorem prozy poetyckiej Lunes en papier (1921), ale już 1926, w eseju D’une jeunesse européenne, podjął problematykę polityczną. Z pobytu na Dalekim Wschodzie czerpał materiał do powieści: Tentation de l’Occident (1926), Zdobywcy (1928, wydanie polskie 1936), o strajku generalnym w Kantonie w 1925, którego pisarz był świadkiem, Droga królewska (1930, wydanie polskie 1938) — dzieje dramatycznej wyprawy w głąb kambodżańskiej dżungli, oraz Dola człowiecza (1933, wydanie polskie 1935 — Nagroda Goncourtów). Narastanie narodowego socjalizmu i wojna w Hiszpanii znalazły odbicie w Czasach pogardy (1935, wydanie polskie 1936) i Nadziei (1937, wydanie polskie 1939; ekranizacja autora 1938), a wydarzenia II wojny światowej — w Les noyers d’Altenberg, utworu częściowo autobiograficznego, wydanej 1943 w Szwajcarii, będącego upowieściowanym traktatem filoz. z bardzo wątłą zdarzeniowością, traktowaną jako pretekst do dyskusji grupy filozofów bądź jako ilustracja tez o sztuce, stanowiącej o godności i odpowiedzialności człowieka. Traktat ten jest polemiką z nietzscheańską koncepcją nadczłowieka, bezwzględnego i brutalnego, której Malraux przeciwstawia heroizm bezimiennych żółnierzy i współczucie dla cierpiących.
Eseistyka
Po 1945 pisarz publikował głównie wybitne dzieła z zakresu sztuki i estetyki, np.: Psychologie de l’art (cz. 1–3 1947–50; w części pierwszej, Le musée imaginaire, idea „muzeum wyobraźni”, pozwalającego zgromadzić wizerunki dzieł sztuki z różnych stron świata i z różnych epok), Les voix du silence (1951), Le musée imaginaire de la sculpture mondiale (cz. 1–3 1952–55), Przemiana bogów (cz. 1–3 1957–76, wydanie polskie 1985), Głowa z obsydianu (1974, wydanie polskie 1978 — o sztuce P. Picassa), Saturne (1950 — o Goyi) ponadto m.in.: Antypamiętniki (1967, wydanie polskie 1993), eseje poświęcone de Gaulle’owi Les chènes qu’on abat (1971) oraz rozważania o literaturze Przemijanie a literatura (1977, wydanie polskie 1982). Twórczość André Malraux stawia problem daremności egzystencji i jej absurdalności, a także kwestię słabości, cierpienia i śmierci, dlatego bohaterowie jego powieści, będących zarazem dokumentem epoki, to ludzie czynu występujący i umierający w obronie ludzkiej godności.
Bibliografia
Oeuvres complètes, vol. 1–3, Paris 1989–96.
zgłoś uwagę
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia