Malajski, Archipelag

Malajski, Archipelag,

największe na Ziemi skupisko wysp, w Azji Południowo-Wschodniej;

obejmuje Wielkie W. Sundajskie (Sumatra, Jawa, Borneo, Celebes), Małe W. Sundajskie (Bali, Lombok, Sumbawa, Sumba, Flores, Timor) i Moluki (Halmahera, Seram, Buru, Aru, Tanimbar); pow. ok. 1,7 mln km², ponad 350 mln (2008); rozciągłość równoleżnikowa 4600 km, południkowa — 2000 km; niekiedy do A.M. zalicza się Archipelag Filipiński. Wyspy zbud. gł. ze skał krystal., piaskowców i wapieni górnego mezozoiku i trzeciorzędu; oprócz Borneo leżą w strefie aktywnej sejsmicznie; liczne czynne i wygasłe wulkany, częste trzęsienia ziemi; na Sumatrze i Borneo rozległe aluwialne niziny, silnie zabagnione. Klimat równikowy wybitnie wilgotny, tylko na wschodniej Jawie i Małych W. Sundajskich podrównikowy wilgotny; na nizinach średnia temp. miesięczna wynosi 25–28°C, w górach 15–17°C (absolutne minimum na wys. 1500–2000 m do –3°C), w północnej części Borneo w górach Kinabalu na najwyższych szczytach śnieg leży przez większą część roku; średnia roczna suma opadów na nizinach 1500–2000 mm, na dowietrznych stokach gór 4000–5000 mm; opady w zasadzie całoroczne; na wschodniej Jawie i Małych W. Sundajskich opady maleją do 800 mm, silniej zaznacza się pora sucha (do 6 mies. na Bali) i wilgotna; opady mają charakter ulewny (burzowy); liczba dni z burzą rośnie od 30–40 w roku w północnej części Celebesu i Borneo do 80 i więcej w północno-wschodniej części Sumatry. Panującą formacją roślinną są wilgotne lasy tropik.; na wschodzie lasy monsunowe i sawanny; w górach wybitnie piętrowy układ roślinności; na błotnistych wybrzeżach mor. występują namorzyny (mangrowe); na znacznych obszarach A.M. (zwłaszcza na Jawie i Małych W. Sundajskich) pierwotna szata roślinna uległa zniszczeniu, a miejsce jej zajęły uprawy lub wtórne zbiorowiska trawiaste i zarośla. Bogactwa miner.: ropa naftowa i gaz ziemny, węgiel kam., rudy cyny (ok. 23% znanych zasobów świat.), boksyty, rudy miedzi i niklu, złoto, diamenty. Większa część A.M. stanowi terytorium Indonezji, północno-zachodnie Borneo wchodzi w skład Malezji (stany Sabah i Sarawak), na północnym wybrzeżu leży sułtanat Brunei, we wschodniej części wyspy Timor — Timor Wschodni.