Majdanek
 
Encyklopedia PWN
Majdanek,
dzielnica w południowo-wschodniej części Lublina.
Potoczna nazwa obozu hitl. w Lublinie, utworzonego na polecenie H. Himmlera jesienią 1941; początkowo obóz Waffen SS dla jeńców wojennych, w niedługim czasie przekształcony w obóz koncentracyjny i zagłady, od II 1943 pod nazwą Konzentrationslager der Waffen SS Lublin; miał 6 podobozów. Plany SS zbudowania kombinatu obozowego dla 250 tys. więźniów zrealizowano częściowo; pod budowę M. zajęto 270 ha i w końcu 1942 uruchomiono 5 tzw. pól więźniarskich (4 męskie i 1 kobiece), gdzie łącznie przebywało do 35 tys. więźniów. Od X 1941 na M. umieszczano jeńców sowieckich (ogółem 7,5 tys.), których zagłodzono i wymordowano; więziono także jeńców pol. pochodzenia żydowskiego i od 1943 oficerów włoskich. Od III 1942 na M. przebywały większe grupy Polaków: więźniowie polit. z Warszawy, Radomia, Lublina, Białegostoku i in. miejscowości, zakładnicy, ofiary akcji pacyfikacyjnej na Zamojszczyźnie, ludność z łapanek, rolnicy, którzy nie oddali kontyngentów. Przywożono tu mieszkańców spacyfikowanych wsi Białorusi, Ukrainy i Rosji. Od wiosny 1942 M. stał się obozem zagłady Żydów z Polski oraz słowac., czeski, fr. i z innych krajów. Na M. działało 7 komór gazowych do uśmiercania ludzi. Okrucieństwo załogi, nieludzkie warunki bytowania, wyniszczająca praca powodowały wyższą niż w innych obozach koncentracyjnych śmiertelność więźniów. W 1942–43 więźniowie M. byli rozstrzeliwani w lesie Krępiec i w pobliżu krematorium; X 1943–VII 1944 M. był miejscem straceń więźniów polit. Zamku w Lublinie; 3 XI 1943 w akcji Erntefest na M. rozstrzelano 18 tys. Żydów. W obozie działał ruch samopomocy i oporu więźniów. Dokładnej liczby ofiar M. nie można ustalić ze względu na zniszczenie dokumentacji obozowej. W rezultacie prac Gł. Komisji Badania Zbrodni Niem. w Polsce 1948 ustalono, że z ok. 500 tys. więźniów M. ok. 360 tys. straciło życie, w tym 200 tys. Żydów i 120 tys. Polaków; 60% ofiar zmarło tzw. śmiercią obozową, 25% zagazowano, 15% rozstrzelano, powieszono, zabito zastrzykami. Załoga M. liczyła ok. 1,1 tys. esesmanów. Komendantami byli kolejno: K.O. Koch, M. Koegel, M. Florstedt, M. Weiss, A. Liebehenschel. W IV 1944 rozpoczęto ewakuację więźniów do innych obozów; 23 VII 1944 na teren M. wkroczyły oddziały 1. Frontu Białoruskiego. Na terenie byłego obozu 1944 powstało muzeum państw.; 1969 wzniesiono, wg projektu W. Tołkina, Pomnik Walki i Męczeństwa wraz z Drogą Hołdu i Pamięci oraz Mauzoleum-Panteonem.
Stanisław Kania
Bibliografia
Z. ŁUKASZEWICZ Obóz koncentracyjny i zagłady Majdanek, „Biuletyn Głównej Komisji Badania Zbrodni Niemieckich w Polsce”, t. 4, Warszawa 1948;
„Zeszyty Majdanka”, t. 1–15, Lublin 1965–94; J. KWIATKOWSKI 485 dni na Majdanku, Lublin 1966;
J. MARSZAŁEK Majdanek, Warszawa 1987;
Majdanek 1941–1944, red. T. Mencel,Lublin 1991.
zgłoś uwagę
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia