Łowicz

rys. Z. Kwiatkiewicz/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN

Łowicz,

m. powiatowe w województwie łódzkim, na Równinie Łowicko-Błońskiej, nad Bzurą.

Ludność miasta: ogółem — 28,4 tys. mieszkańców (2019)

Gęstość zaludnienia: 1 233,7 os/km² (2019)

Powierzchnia: 23 km²

Współrzędne geograficzne: długość geograficzna: 19°56′E, szerokość geograficzna: 52°07′N

Prawa miejskie: nadanie praw — przed 1359 (po 1342)

Oficjalne strony WWW: www.um.lowicz.pl

ośr. przem. i usługowy regionu warzywniczo-sadowniczego; rozwinięty przemysł: spoż., włók. (gł. dziewiarski) oraz odzieżowy, ponadto produkcja pasz, przetwórstwo tworzyw sztucznych, wyrób opakowań, galanterii drewnianej, zakład poligraficzny i in.; rękodzieło lud. i artyst.; węzeł kol. i drogowy; ośr. turyst.-krajoznawczy o znaczeniu ogólnopol. w regionie o zachowanych tradycjach kultury lud.; stol. diecezji łowickiej Kościoła rzymskokatol.; Mazow. Wyższa Szkoła Humanist.-Pedag., Kolegium Teol. Diecezji Łowickiej, Szkoła Zarządzania i Marketingu, Wyższe Seminarium Duchowne, kolegia językowe, punkt konsultacyjny SGGW; muzeum, oddział Muzeum Nar. w Warszawie; działa Tow. Przyjaciół Łowicza i Ziemi Łowickiej. W pobliskim Sromowie prywatne Muzeum Ruchomych Rzeźb Ludowych.

Historia.

Ślady osadnictwa od ok. 4 tys. lat p.n.e.; wczesnośredniow. osada targowa przy przeprawie przez Bzurę; w XII–XVIII w. własność arcybiskupów gnieźnieńskich; w XII w. ośr. kasztelanii, od XIV w. księstwa łowickiego; prawa miejskie przed 1359 (po 1342); od XV w. duży ośr. adm.-gosp. dóbr biskupich, położony na szlaku handl. z Torunia do Lwowa; w XV w. znaczny rozwój przestrzenny Łowicza — 1419 zał. Nowe Miasto; duży ośr. rzemieślniczy (m.in. sukiennictwo i kaflarstwo), handl. i kult. (drukarnia zał. 1566); rozkwit Łowicza hamowały liczne pożary, a zwłaszcza najazd szwedz. w poł. XVII w.; ponowne ożywienie w 2. poł. XVIII w., 1785–94 manufaktura płóciennicza; od 1795 w zaborze pruskim, od 1807 w Księstwie Warsz., od 1815 w Królestwie Polskim. W XIX w. rzemieślniczo-handl. ośr. regionu; jedne z największych w Królestwie Pol. jarmarki bydła i produktów rolnych; rozwój gospodarczy w 2. poł. XIX w. związany z uzyskaniem 1845 połączenia kol. z Warszawą i 1861 z Bydgoszczą; powstał drobny przemysł spoż., metal. i ceramiczne; w okresie międzywojennym miasto powiatowe (do 1975), ośr. regionu rolniczego. We IX 1939 zacięte walki nad Bzurą; w czasie okupacji niem. IX 1939 obóz dla jeńców pol.; 1940–41 getto (ponad 8,2 tys. osób, wywiezieni do getta warsz.); rejon konspiracji. Na pocz. 1971 ośr. ruchu strajkowego. W 1867–1975 i od 1999 siedziba powiatu.

Zabytki.

Barokowa kolegiata, od 1992 katedra, z pozostałościami got. i późnorenes. (wieże 1623–40, przebudowa 1652–58, T. i A. Poncino) z kaplicami (m.in. Św. Wiktorii, 1580–83, J. Michałowicz, przebudowa 1782–83, E. Schroeger), we wnętrzu wyposażenie, m.in. z rzeźbami J.J. Plerscha (2. poł. XVIII w.) oraz nagrobki prymasów (XVI–XVIII w.) i skarbiec; barok. kanonie (XVII–XVIII w.); kościół Pijarów (ok. 1680–1690 i ok. 1720–po 1733) z późnobarok. fasadą (K.A. Bay?) i polichromią wnętrza z 1752; gmach pomisjonarski (1689–1701, Tylman z Gameren) z kaplicą (stiuki i polichromia po 1695, M.A. Palloni), ob. Muzeum Baroku Pol.; kościoły: got. Św. Ducha (1404, wieża 1620, fasada 1778), późnogot. Bernardynów (ok. 1582) z klasztorem (XVI/XVII w., rozbudowa ok. 1762, przebudowa 1818–23), barok. Bernardynek z klasztorem (ok. 1650, T. Poncino); zabytkowe kamienice z XVI–XVII w.; budowle klasycyst., m.in. ratusz (1825–28) i poczta (1829); romant. pałacyk gen. S. Klickiego (1822–24).

Plersch Jan Jerzy, Patriarcha Jakub, ok. 1746 — Łowicz, kościół pijarów