Kowno, Kaunas ,
m. na Litwie, przy ujściu Wilii do Niemna.
Kowno
Encyklopedia PWN
Ośrodek adm. okręgu Kowno. — 352 tys. mieszk. (2008); przemysł maszyn. i metal. (turbiny, obrabiarki, silniki elektr.), chem., włók., spoż., materiałów budowlanych; tradycyjny ośr. rzemiosła artyst.; węzeł drogowy i port lotn.; 5 szkół wyższych; muzea. W pobliżu K. elektrownia wodna.
Historia. Gród litew. wzmiankowany w XIII w.; 1362–1404 w posiadaniu Krzyżaków; 1398 w Kownie powstał kantor hanzeatycki; prawa miejskie 1408; XV–1. poł. XVII w. rozwój gospodarczy; od XVI w. liczne skupisko Żydów (wypędzeni 1761 osiedlili się w podmiejskiej Słobudce); od 1581 prawo składu; od 1795 w zaborze ros., od 1842 miasto gubernialne; w XIX w. ośr. litew. ruchu nar. oraz jeden z ośr. powstań listopadowego i styczniowego; również centrum żydowskiego życia na Litwie m.in. działalność literatów, J. Spektora, A. Mapu, słynna jesziwa (1933 — ok. 38 tys. Żydów — ok. 30% mieszk.); 1918–40 stol. Litwy; 1940–91 w Litew. SRR; 1941–44 pod okupacją niem., VII 1941 w pogromie Żydów zginęło ok. 7 tys. osób; getto, następnie obóz pracy przymusowej do 1944 (część więźniów zamordowano w 9. Forcie, część przesiedlono do innych gett, pozostałych wywieziono do obozów koncentracyjnych Stutthof i Dachau); po 1945 największy (oprócz Wilna) ośr. kult. i przem. Litew. SRR. W 1819–23 w szkole w Kownie uczył A. Mickiewicz. Muzea, m.in. Muzeum M.K. Čiurlonisa.
Zabytki. Dzielnica staromiejska z rynkiem i późniejsze centrum urb. (XIX w.); ruina zamku książęcego (XIII–XVI w.); kościoły: Franciszkanów (tzw. fara Witoldowa, 1. poł. XV w.), katedra (XV, XVII w.), Bernardynów (2. poł. XV w.), Św. Gertrudy (2. poł. XV w.), Benedyktynek (1. poł. XVII w.), Karmelitów Bosych (2. poł. XVI w.), Bernardynek (1. poł. XVII w.), Dominikanów (2. poł. XVII w.), Jezuitów wraz z kolegium (XVII–XVIII w.); kościół ewangelicko-augsb. (2. poł. XVII w.); sobór prawosł. Św.Św. Piotra i Pawła (2. poł. XIX w.); kamienice (XV–XIX w.); Dom Perkuna (XV–XVI w.); ratusz (XVII–XVIII w.); obecnie w granicach miasta słynny zespół klasztorny Kamedułów w Pożajściu (2. poł. XVII w.) fundacji K.Z. Paca.