Korea Północna. Historia

Korea Północna. Historia.

Po klęsce Japonii VIII 1945 Korea znalazła się pod okupacją sowiecką (na północ od 38 równoleżnika) i amerykańską (na południe od niego). W strefie sowieckiej jeszcze w tym samym miesiącu pod przewodnictwem pastora Ho Mansika powstał w Pjongjangu (z inspiracji władz okupacyjnych i z udziałem komunistów) Ludowy Komitet Polityczny, który X 1945 przekształcił się w Tymczasowy Komitet Ludowy Pięciu Prowincji, a następnie w Biuro Administracyjne Pięciu Prowincji, także z Ho na czele, ale już zdominowany przez komunistów. Po moskiewskiej konferencji XII 1945, na której ZSRR i USA ustaliły 5-letnią okupację Korei, Ho Mansik podał się do dymisji, a w miejsce Biura utworzono Północnokoreański Prowincjonalny Komitet Ludowy, kierowany przez przywódcę komunistów Kim Ir Sena (II 1946). Nowa władza przeprowadziła III 1946 reformę rolną, a w sierpniu nacjonalizację przemysłu, banków i środków transportu.

Zerwanie współpracy sowiecko-amerykańskiej w Korei IV 1946 sprzyjało podziałowi kraju na 2 państwa. W 1946 i 1947 komuniści (od 1946 jako Partia Pracy Korei Północnej) przeprowadzili wybory do tzw. komitetów lud., których kongres powołał Zgromadzenie Ludowe Korei Północnej, ono zaś rząd — Północnokoreański Komitet Ludowy (jego szefem został Kim Ir Sen). Wybory parlamentarne na Południu i proklamowanie Republiki Korei (15 VIII 1948) skłoniły komunistyczne władze na północy do zarządzenia na 25 VIII 1948 ogólnokoreańskich wyborów (faktycznie odbyły się tylko w części Korei przez nie kontrolowanej). Utworzone po wyborach Najwyższe Zgromadzenie Ludowe 2 IX 1948 uchwaliło konstytucję (wzorowaną na sowieckiej z 1936) i powołało rząd z Kim Ir Senem jako premierem, a 9 IX 1948 proklamowało Koreańską Republikę Ludowo-Demokratyczną (KRLD). Niedługo po utworzeniu 2 państw koreańskich Kim Ir Sen podjął przygotowania do podboju Południa. 25 VI 1950 oddziały Koreańskiej Armii Ludowej przekroczyły 38 równoleżnik, rozpoczynając wojnę koreańską 1950–53; po początkowych sukcesach włączenie się do działań wojennych USA doprowadziło do panicznego odwrotu wojsk północnokoreańskich i jedynie interwencja chiń. „ochotników” uratowała KRL-D.

Po rozejmie w Phanmundzom (VII 1953) przystąpiono do odbudowy Korei Północnej ze zniszczeń wojennych. Towarzyszyły temu wzmożone represje wobec społeczeństwa (także wobec członków partii), gdyż w czasie wojny wielu obywateli KRL-D przeszło na stronę „imperialistów”. Od 1954 w gospodarce obowiązywało centralne planowanie; bezwzględny priorytet miał rozwój przemysłu ciężkiego. Powodem chronicznych opóźnień w realizacji kolejnych planów była nowa polityka wewnętrzna i zagraniczna KRL-D, będąca wynikiem zmian w obozie komunistycznym po XX zjeździe KPZR (1956) i wieloletnimi napięciami sowiecko-chińskich (od przełomu lat 50. i 60.). Zapoczątkowana przez N. Chruszczowa destalinizacja była nie do przyjęcia dla sprawującego dyktatorską władzę Kim Ir Sena. Ochłodzenie stosunków z ZSRR i zacieśnienie współpracy z ChRL spowodowały na początku lat 60. wstrzymanie sowieckiej pomocy wojskowej. Władze w Pjongjangu nadały wówczas priorytet produkcji na potrzeby armii i rozpoczęły militaryzację społeczeństwa. Po rozprawieniu się 1958 przez Kim Ir Sena ze zwolennikami „kolegialnego kierownictwa” w PPK dalszemu wzmocnieniu uległa jego władza, a kult, jakim go otaczano, rozszerzył się na jego rodzinę. W 1972 zrezygnował z funkcji premiera i po zmianie konstytucji został wybrany przez Najwyższe Zgromadzenie Ludowe na prezydenta. Osiągnąwszy pozycję dziedzicznego władcy, na VI zjeździe PPK (1980) wyznaczył na swego następcę syna, Kim Dzongila. W latach 80. ożywiły się, prowadzone od 1971, rokowania międzykoreańskie. Zawarty 1991 układ o pojednaniu i nieagresji został 1992 przez Koreę Południową zawieszony, w związku z odmową KRL-D zgody na międzynarodową inspekcję jej urządzeń nuklearnych.

8 VII 1994 zmarł Kim Ir Sen; sukcesję po nim objął Kim Dzongil. Pierwsze lata jego rządów przypadły na klęskę głodu, która zmusiła KRL-D do zabiegania o pomoc humanitarną za granicą. Załamanie gospodarcze Północy sprzyjało poprawie stosunków z Południem. W VI 2000 w Pjongjangu podczas spotkania przywódców obu państw Kim Dzongila i Kim De Dzunga, podpisano deklarację przewidującą rozwój współpracy; dzięki tej deklaracji zapoczątkowano m.in. spotkania rozłączonych przez wojnę koreańską rodzin. Na początku XXI w. KRLD pozostaje nadal państwem typu stalinowskiego z wszechwładną policją polityczną i obozami koncentracyjnymi.

W 2003 Korea Południowa wystąpiła z układu o nierozprzestrzenianiu broni jądrowej, do którego przystąpiła 1985. Podjęte w tym samym roku negocjacje, w których, prócz obu państw koreańskich, uczestniczyły USA, Chiny, Japonia i Rosja, nie przyniosły żadnych trwałych postanowień, głównie z powodu notorycznego zrywania rokowań przez stronę północnokoreańską. W 2005 KRL-D oficjalnie ogłosiła, że jest w posiadaniu broni atomowej, a latem 2006 dokonała kilku prób z rakietami dalekiego zasięgu.W 2011 po śmierci Kim Dzongila władzę przejął jego syn Kim Dzong Un.