Kazimierz Dolny
 
Encyklopedia PWN
Kazimierz Dolny,
miasto w województwie lubelskim, w powiecie puławskim, na pograniczu Płaskowyżu Nałęczowskiego i Małopolskiego Przełomu Wisły, na pr. brzegu rzeki, w obrębie Kazimierskiego Parku Krajobrazowego.
Ludność miasta: ogółem — 2,6 tys. mieszkańców (2019)
Gęstość zaludnienia: 85,4 os/km2 (2019)
Powierzchnia: 30 km2
Współrzędne geograficzne: długość geograficzna: 21°57′E, szerokość geograficzna: 51°19′N
Prawa miejskie: nadanie praw — przed 1370 (1365?)
Oficjalne strony WWW: www.kazimierzdolny.bip.net.pl
ośr. turyst.-wypoczynkowy, m.in. dom wycieczkowy PTTK, wiele domów i ośr. wczasowo-wypoczynkowych, Dom Pracy Twórczej Architekta; miejsce plenerów mal. i spotkań artystów; niewielki ośr. usługowy dla rolnictwa; drobne przetwórstwo rolno-spoż.; przystań; połączenie promowe z Janowcem; Muzeum Złotnictwa, Muzeum Nadwiślańskie; corocznie odbywa się Ogólnopol. Festiwal Kapel i Śpiewaków Lud. wraz z Targami Sztuki Ludowej.
Historia. Ślady osadnictwa z epoki neolitu; w XII w. wieś; miasto lokowane prawdopodobnie przez Kazimierza III Wielkiego; prawa miejskie 1356(?); węzeł ważnych dróg handl.; od XIV w. duże skupisko Żydów (1939 — ok. 50% mieszk.); w XVI–XVII w. jeden z gł. ośr. handlu zbożem w Polsce (kilkadziesiąt spichlerzy), które Wisłą spławiano do Gdańska; punkt celny; eksport artykułów leśnych; do 1561 rozwój browarnictwa; zniszczony w czasie wojen w 2. poł. XVII i na pocz. XVIII w.; następnie utrata znaczenia na rzecz Puław; od 1795 w zaborze austr., od 1809 w Księstwie Warsz., od 1815 w Królestwie Pol.; w XIX w. podczas powstań nar. walki w okolicy (1863 czasowo w rękach powstańców); od schyłku XIX w. ośr. letniskowy, turyst. i życia artyst. (plenery mal.); 1915 częściowo spalony; w czasie okupacji niem. 1940–42 hitl. obóz pracy przymusowej (ok. 1,5 tys. osób), 1940–42 getto (ok. 2 tys. osób wywieziono do getta w Opolu Lubelskim); VII 1944 zacięte walki o miasto i okolice (poległo 8,3 tys. żołnierzy radzieckich).
Zabytki. Jedyny w swoim rodzaju w Polsce zespół urb.-krajobrazowy łączący walory artyst. zabytków arch. z malowniczym położeniem i różnorodnością krajobrazu — od dawna przyciąga malarzy i turystów. Miasto zachowało zabytkowy układ urb. dawnego ośr. handlu na szlaku wiślanym. Zamek król.; z górnego zachowana got. wieża (XIV w.?), dolny obecnie w ruinie — późnogot.-renes. (poł. XVI w., przebudowa 1. poł. XVII w.); późnogot.-renes. kościół farny (1586–89) z dekoracją późnorenes.-manierystyczną (1610–13, J. Balin), kaplicami kopułowymi (m.in. tzw. Królewska) z XVII w., manierystycznym i barok. wyposażeniem wnętrza (m.in. organy 1607–20 — jedne z najstarszych w Polsce; letnie koncerty); barok. kościół (2. poł. XVII w., przebudowa 2. poł. XVIII w.) i klasztor (XVII w.) Reformatów (dostępny przez kryte schody 1688, 1815); kościół szpitalny Św. Anny o dekoracji późnorenes.-manierystycznej (2. poł. XVII w.), budynek szpitala (1. poł. XVII w., przebudowa XX w.). W rynku attykowe kamienice z podcieniami wzniesione przez mieszczan Krzysztofa i Mikołaja Przybyłów (Pod św. Krzysztofem i Pod św. Mikołajem) o późnorenes.-manierystycznej bogatej dekoracji rzeźbiarskiej fasad (1615), tzw. kamienica Gdańska (barok., XVII/XVIII w., rekonstruowana); przy ul. Senatorskiej kamienice: Górskich (dekoracja późnorenes. 1607), Bartłomieja Celeja, zw. Celejowską z fasadą o dekoracji manierystycznej (ok. 1635) — ob. Muzeum Nadwiślańskie (w tzw. letniej galerii Muzeum, w rynku — zbiory sztuki złotniczej), tzw. Biała (1. poł. XVII w.); spichlerze późnorenes. (1. poł. XVII w., przebudowane), bóżnica (2. poł. XVIII w.), drewniane i murowane domy (XVIII, XIX w.); willa Potworowskich (1910), budynek łaźni — oba J. Koszczyc-Witkiewicz, dom M. Kuncewiczowej (1936), Dom Architekta (1955) — oba K. Siciński. Na byłym cmentarzu żydowskim zachowanych kilka stel nagrobnych, a także pomnik (współcz.) wykonany z fragmentów nagrobków zniszczonych w czasie II wojny światowej, pochodzących z tego cmentarza. W pobliżu K.D. rezerwat ornitolog. Krowia Wyspa (ostoja ptaków wodnych i błotnych).
zgłoś uwagę
Ilustracje
Kazimierz Dolny, widok miasta fot. L. Zielaskowski/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Kazimierz Dolny, kamienice Przybyłów fot. B. Kędzierzawska/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia