Jordania. Sztuka

Jordania. Sztuka.

Położenie geogr. między Mezopotamią, Palestyną, Syrią a Anatolią miało istotny wpływ na kształtowanie się sztuki na obszarze obecnej Jordanii Z przedceramicznego okresu neolitu (7000 lat p.n.e.) są znane gipsowe statuetki ludzi o głowach modelowanych na czaszkach znalezione w Ajn Ghazal k. Ammanu. Z II–III tysiąclecia p.n.e. pochodzą liczne dolmeny i menhiry (m.in. w Al-Ladżdżun, Al-Kuttajn). W okresie rozwoju społeczeństw roln. (XIII–VI w. p.n.e.) powstawały obwarowane osady Edomitów w Chirbat Ras al-Madina, Moabitów w Al-Karaku i Maudżibie, Ammonitów w Ammanie, Amorytów w Haszbunie; rozwijała się ceramika. W czasach dominacji Asyryjczyków (IX w. p.n.e.), Babilończyków (VII w. p.n.e.) i Achemenidów (VI–IV w. p.n.e.) sztuka Jordanii stanowiła odzwierciedlenie twórczości artyst. tych ludów. Z okresu ok. 300–63 p.n.e. pochodzą liczne pozostałości architektury hellenistycznej i rzymskiej (np. kompleks ruin miasta Dżarasz; teatr, nimfeum i świątynia Heraklesa w Ammanie; teatr, świątynia rzymska i rzeźby hellenistyczne w Pelli). Sztuka arabskich Nabatejczyków (ok. IV w. p.n.e.–III w. n.e.) wykazuje wpływy sztuki hellenistycznej, czego przykładem jest skalna architektura Petry; ceniona jest też cienkościenna ceramika nabatejska. Z okresu bizant. (IV–VII w.) zachowało się wiele kościołów lub ich pozostałości (np. na górze Dżabal an-Nabi Harun). Architekturę zdobiły mozaiki z wizerunkami świętych, ze scenami polowań, motywami roślinnymi i geom.; w kościele w Madabie zachowała się mozaika (ok. 560) przedstawiająca mapę staroż. Palestyny. Od poł. VII w. rozwija się, aż do czasów obecnych, sztuka islamu. Z poł. VII–poł. VIII w. przetrwały pozostałości zamków i rezydencji — Kasr al-Charana, Kasr Amra, Kasr al-Muszatta, Kasr at-Tuba, ruiny meczetu oraz kompleksu pałacowego w Ammanie, łaźnie w Chirbat Hammam as-Sarch. Z czasów krzyżowców (1096–1291) pochodzą twierdze w Asz-Szaubak i Al-Karak. Przykładami mameluckiej (poł. XIII–pocz. XVI w.) architektury obronnej są Kalat ar-Rabad oraz twierdza w Al-Akabie. W okresie osmańskim (XVI–XX w.) powstawały budowle i wyroby rękodzieła artyst. pozostające pod wpływem sztuki tureckiej. Obecnie rozwojowi sztuki w Jordanii patronuje dwór król.; szczególnie rozwija się kaligrafia, przy zastosowaniu nowoczesnych technik artystycznych. W dziedzinie lud. rękodzieła artyst. są cenione zwłaszcza hafty (stroje, szale, przykrycia, torby).

Kasr Amra (Jordania)