Huber Maksymilian Tytus

fot. Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN

Huber Maksymilian Tytus, ur. 4 I 1872, Krościenko n. Dunajcem, zm. 9 XII 1950, Kraków,

inżynier, specjalista w dziedzinie mechaniki teoretycznej.

Urodził się 4 I 1872 w Krościenku nad Dunajcem. Pionier teorii sprężystości i teorii plastyczności oraz teorii płyt. Był synem urzędnika skarbowego. W 1889, po ukończeniu gimnazjum klasycznego, wstąpił na wydział inżynierii Szkoły Politechnicznej we Lwowie i 1894 uzyskał tam dyplom. Od początku studiów pracował samodzielnie naukowo i publikował prace we lwowskim „Czasopiśmie Technicznym”. Jego zainteresowania skupiały się na zagadnieniach matematycznych mających znaczenie dla zastosowań technicznych. W latach 1895–97, dzięki stypendium, studiował na wydziale matematycznym uniwersytetu berlińskiego. Po praktyce inżynierskiej w Krajowym Biurze Melioracyjnym we Lwowie, w 1898 powrócił do Szkoły Politechnicznej — w Katedrze Matematyki zajmował się rachunkiem wariacyjnym i liczbami pierwszymi. Od 1899 wykładał „mechanikę techniczną i budowniczą” w Wyższej Szkole Przemysłowej w Krakowie.

W 1904 uzyskał stopień doktora nauk technicznych za pracę Przyczynek do teorii stykania się ciał sprężystych, stanowiącą istotny wkład do teorii sprężystości. Huber rozwiązał w niej obliczeniowo zagadnienie tzw. bezwzględnej miary twardości. Również 1904 opublikował w „Czasopiśmie Technicznym” rozprawę Właściwa praca odkształcenia jako miara wytężenia materiału.

W 1908 Huber został mianowany profesorem mechaniki technicznej w Szkole Politechnicznej, a od 1911 kierował również Mechaniczną Stacją Doświadczalną tej uczelni. Wybrany 1914 na rektora, nie objął stanowiska z powodu wybuchu I wojny światowej.

Zmobilizowany, dostał się w 1915 wraz z załogą twierdzy Przemyśl do niewoli rosyjskiej. Mógł kontynuować pracę naukową w Kazaniu i wykładać fizykę w tamtejszym polskim gimnazjum. W 1918 powrócił do kraju i wykładów we Lwowie; w listopadzie uczestniczył w obronie miasta przed Ukraińcami. W roku akademickim 1921/22 był rektorem uczelni przemianowanej na Politechnikę Lwowską. W 1920 należał do 12 członków założycieli Akademii Nauk Technicznych w Warszawie i został członkiem Lwowskiego Towarzystwa Naukowego. W latach 1925–28 był przewodniczącym lwowskiego oddziału Polskiego Towarzystwa Matematycznego. W XI 1927 Huber przeniósł się na wydział mechaniczny Politechniki Warszawskiej.

W 1927 został członkiem Polskiej Akademii Umiejętności, w 1930 — Towarzystwa Naukowego Warszawskiego. W 1931 został członkiem Stałego Komitetu International Society for Testing Materials, uczestnicząc w pierwszym kongresie tej organizacji w Zurychu. Od 1933 przewodniczył komitetowi organizacyjnemu Polskiego Związku Badania Materiałów i kierował Laboratorium Wytrzymałości Materiałów Politechniki Warszawskiej. W latach 1932–34 kierował pracami badawczymi w Departamencie Aeronautyki Ministerstwa Spraw Wojskowych.

W okresie okupacji kierował Kasą im. Mianowskiego, broniąc jej przed likwidacją i dopomagając finansowo uczonym. Nadal pracował naukowo, wykładał w szkołach technicznych i na tajnych kompletach.

W 1945 otrzymał doktorat honoris causa Akademii Górniczej w Krakowie, rozpoczął wykłady na Politechnice Gdańskiej. Od 1949 kierował specjalnie dla niego utworzoną Katedrą Wyższych Zagadnień Mechaniki na Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie. W 1949 otrzymał nagrodę państwową I stopnia. W 1950 doktorat honoris causa przyznała mu Politechnika Gdańska.

Huber wykształcił wielu wybitnych uczonych. Zmarł 9 XII 1950 w Krakowie. Jego córką jest Maria Rzepińska (1914–93), historyk sztuki.

Pionierskie prace

W rozprawie Właściwa praca odkształcenia jako miara wytężenia materiału Huber sformułował hipotezę, iż „można z wielkim prawdopodobieństwem uważać energię odkształcenia postaciowego za miarę wytężenia materiału”, czyli tzw. warunek plastyczności, stanowiący podstawowe kryterium klasycznej teorii plastyczności. Hipoteza ta doczekała się uznania dopiero w ćwierć wieku później — niezależnie wysunęli ją w 1913 R. von Mises, a w 1924 H. Hencky, jednak priorytet Hubera na ogół nie jest kwestionowany. Hipoteza energii odkształcenia postaciowego, zwana też hipotezą Hubera–Misesa–Hencky’ego, znajduje zastosowanie przy obliczeniach konstrukcji i części maszyn z materiałów sprężysto-plastycznych (np. stali konstrukcyjnych, aluminium).

Huber prowadził pionierskie badania w dziedzinie teorii płyt, teorii współdziałania płyty z żebrem przy zginaniu, teorii płyt ortotropowych, tj. wykazujących różną sztywność na zginanie w dwóch głównych, wzajemnie prostopadłych kierunkach (zajmował się nimi od 1914) oraz teorii stropów grzybkowych. Rezultaty tych badań były ważne zwłaszcza dla rozwijającego się żelbetnictwa. Szczególnie znaczenie miały jego prace dotyczące zagadnień statyczności układów sprężystych oraz badania układów obciążonych poza granicę sprężystości.

Dociekania i ustalenia Hubera wzbudzały zainteresowanie w najważniejszych ośrodkach naukowych zagranicznych, a on sam był zapraszany na rozmaite konferencje i kongresy międzynarodowe. W 1929 w Zurychu wygłosił cykl wykładów na temat swoich osiągnięć w dziedzinie teorii płyt ortotropowych, a w 1932 w Paryżu — referat o teorii stropów grzybkowych. W 1945 wygłosił referat z zakresu teorii sprężystości na VII Kongresie Mechaniki Stosowanej w Londynie.

Współpracował z przemysłem, był cenionym autorytetem w zakresie wytrzymałości konstrukcji (także maszyn oraz konstrukcji lotniczych). Brał też czynny udział w pracach Polskiego Komitetu Normalizacyjnego. Opublikował ponad 300 prac naukowych. Wiele z jego ważnych ustaleń znajduje się w podręczniku Teoria sprężystości (1948–50). Z innych jego książek należy przede wszystkim wymienić Mechanikę ogólną (1946–48), Stereomechanikę techniczną (1947–48). Pośmiertnie wydano Pisma (tomy 1–4 1954–57; dodatkowy tom wydany 1964 zawiera życiorys Hubera, bibliografię oraz omówienie jego publikacji).