Hamsun Knut
 
Encyklopedia PWN
Hamsun Knut Wymowa, właśc. K. Pedersen Wymowa, ur. 4 VIII 1859, Gudbrandsdalen, zm. 19 II 1952, Nørholm,
pisarz norweski.
Kalendarium
Urodził się 4 VIII 1859 w Gudbrandsdalen. Od dzieciństwa pracował fizycznie, 1879 opuścił Nordland i próbował kariery literackiej w Christianii (1879–80). W 1882–84 i 1886–88 emigrował zarobkowo do USA, co znalazło odbicie w cyklu satyrycznych artykułów Fra det moderne Amerikas Aandsliv [‘z życia duchowego nowoczesnej Ameryki’] (1889). Od 1888 mieszkał w Kopenhadze.
Początek kierunku subiektywistycznego Głód
W piśmie „Ny Jord” zamieszczał odcinki powieści Głód (1890, wydanie polskie 1892), złożonej z opisów stanów psychicznych bohatera, którą zapoczątkował w literaturze norweskiej kierunek subiektywistyczny, przeciwstawny realizmowi (m.in. H. Ibsen, A.L. Kielland, B.J. Bjørnsen). Zawarł w Głodzie własne poglądy psychologiczne, które 1890–91 rozwijał w artykułach i odczytach wygłaszanych podczas podróży po Norwegii. Prezentował wtedy również swój program literacki, nie uznający literatury problemowej i tendencyjnej, a opowiadający się za literaturą skupioną na psychice jednostki (artykuł Det ubevidste Sjaleliv ‘nieświadome życie duszy’ 1891).
Motyw włóczęgi i marzyciela
W twórczości Hamsuna można wyróżnić 2 główne typy powieści. Pierwszy obejmuje utwory, których bohater, egocentryczny marzyciel i wagabunda, pozostaje w tajemnej łączności z kosmicznymi siłami życia; reprezentują go Głód i Misteria (1892, wydanie polskie 1914) oraz powieści nordlandzkie: nasycony intensywnym odczuciem przyrody Pan (1894, wydanie polskie 1922) i subtelna psychologiczna opowieść o miłości Wiktoria (1898, wydanie polskie 1911), trzy monologi o starzeniu się Under Høststjernen [‘pod jesienną gwiazdą’] (1907), En Vandrer spiller med Sordin [‘wędrowiec grający na niemych strunach’] (1909) i Den sidste Glæde [‘ostatnia radość’] (1912).
Afirmacja natury, pochwała indywidualizmu
Drugi typ to realistyczne powieści poruszające kwestie społeczne, o pogłębionej charakterystyce psychologicznej postaci, m.in. Born av Tiden [‘dzieci swojego czasu’] (1913) i Segelfoss By [‘miasto Segelfoss’] (1915), wymierzone przeciw industrializmowi jako czynnikowi wykorzeniającemu ludzi. W 1911 Knut Hamsun stał się właścicielem gospodarstwa na wyspie Hamarøy, a 1918 — Nørholm. Powieść Błogosławieństwo ziemi (1917, wydanie polskie 1922) — afirmacja życia wiejskiego i hymn na cześć natury — przyniosła mu światową sławę i Nagrodę Nobla (1920). W historii z życia małego miasteczka Kobiety u studni (1920, wydanie polskie 1925) i powieści Ostatni rozdział (1923, wydanie polskie 1927) dał wyraz powojennemu pesymizmowi. W trylogii Włóczęgi (1927, wydanie polskie 1929), August Powsinoga (1930, wydanie polskie 1931) i A życie toczy się dalej (1933, wydanie polskie 1938) ponownie przywołał swego wrogiego wszelkim normom społecznym, pełnego wewnętrznych sprzeczności włóczęgę. Motyw wędrówki i przywiązania do korzeni podjął w ostatniej powieści Ringen sluttet [‘pierścień się zamknął’] (1936). Pisał również wiersze o mistycznych związkach człowieka z naturą (Det vilde Kor ‘dziki chór’ 1904). W dramatach naznaczonych wpływem F.W. Nietzschego (trylogia Ved Rigets Port ‘u bram państwa’ 1895, Livets Spil ‘gra życia’ 1896, Aftenrode ‘zorza wieczorna’ 1898) wyrażał poglądy antyliberalne i antydemokratyczne.
Ideały polityczne, których podstawę stanowiły marzenia o patriarchacie, doprowadziły go do opowiedzenia się po stronie faszystowskiej Jedności Narodowej V. Quislinga. Podczas niemieckiej okupacji Norwegii apelował o zaniechanie oporu. W 1945 aresztowany i poddany badaniom psychiatrycznym, 1947 skazany na karę pieniężną i konfiskatę mienia. Ostatnie lata spędził w Nørholmie, gdzie 19 II 1952 zmarł. Dziennik Na zarośniętych ścieżkach (1949, wydanie polskie 1994), odpowiedź na zarzuty o kolaborację, jest świadectwem niezłomnej siły twórczej jednego z największych prozaików Północy.
zgłoś uwagę
Ilustracje
Hamsun Knut, Głód, Theatre l’Atelier, Paryż 1939 fot. Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia