Guardia Civil
hiszp. formacja policyjno-wojsk., zał. 1844;
[g. siwịl],
Gwardia Obywatelska,
Guardia Civil
Encyklopedia PWN
utworzona przez umiarkowanych liberałów jako instrument centralizmu państw. (po rozwiązaniu Milicji Nar., będącej ostoją lokalnych partykularyzmów), a także w celu uniknięcia angażowania armii w stałe utrzymywanie porządku publicznego; uległa szybkiej militaryzacji, 1878 stała się częścią sił zbrojnych. W IV 1931 zachowała pasywną postawę, co przyczyniło się do bezkrwawego ustanowienia II Republiki; 1931–36 używana do akcji represyjnych, co spotęgowało jej niepopularność; 109 na 217 kompanii G.C. poparło VII 1936 powstanie wojsk. przeciw Republice; na obszarze republikańskim uległa dezintegracji (dezercje, przejęcie funkcji przez milicje), a VIII 1936 została rozwiązana przez rząd; utrzymana na terytorium znajdującym się pod władzą gen. F. Franco. Po wojnie prowadziła śledztwa polit., w latach 40. i 50. zwalczała lewicową partyzantkę w górach; od 1977 kryzys, którego rezultatem był 1981 udział grupy gwardzistów w nieudanym zamachu stanu i rozdźwięk wśród G.C. na tym tle. W 1986 zreorganizowana, m.in. jej funkcje w ważniejszych miastach przejęła Policja Nar.; zadania: utrzymywanie porządku publicznego, zwalczanie terroryzmu, ściganie przemytu narkotyków, kontrola ruchu drogowego i in.; gwardziści są jednym z gł. celów ataków ETA. Na jej czele stoi dyrektor generalny, od 1986 cywil.
Jan Ciechanowski
