Gliwice

rys. Z. Kwiatkiewicz/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN

Gliwice,

miasto w województwie śląskim, w zachodniej części Wyż. Katowickiej, nad Kłodnicą i jej prawym dopływem Bytomką oraz nad Kanałem Gliwickim, w zachodniej części GOP; pow. grodzki, siedziba pow. gliwickiego.

Ludność miasta: ogółem — 179,2 tys. mieszkańców (2019)

Gęstość zaludnienia: 1 337,0 os/km² (2019)

Powierzchnia: 134 km²

Współrzędne geograficzne: długość geograficzna: 18°40′E, szerokość geograficzna: 50°17′N

Prawa miejskie: nadanie praw — przed 1276 (1254?)

Oficjalne strony WWW: www.um.gliwice.pl

duży ośr. przemysłu elektromaszynowego: zakłady mech. (produkcja podwozi gąsienicowych, koparek, dźwigów samojezdnych, silników hydraulicznych — dawniej jedna z największych w Europie fabryka czołgów), urządzeń górniczych, automatyki chem., urządzeń techn., fabryka samochodów Opel, zakłady naprawcze lokomotyw elektr., taboru kol. oraz fabryki urządzeń wentylacyjnych, konstrukcji stalowych, drutu i wyrobów z drutu; rozwinięty przemysł paliwowo-energ. (Gliwicka Spółka Węglowa SA: kopalnia węgla kam. Sośnica), metalurgiczny (huta Łabędy — stalownia i walcownia metali nieżelaznych) i chem. (m.in. zakłady „Carbochem”, tworzyw sztucznych, odczynników chem.); ponadto są: zakłady materiałów ogniotrwałych, ceramiki bud., fabryki domów, wełny miner., zakłady spoż. i in.; ważny węzeł komunik., największy w Polsce port żeglugi śródlądowej. Siedziba wielu przedsiębiorstw inżynieryjno-bud., remontowo-montażowych, biur projektowych. Ośrodek nauk. i kult.; stol. diecezji gliwickiej Kościoła rzymskokatol.; Politechnika Śląska, instytuty nauk.-badawcze (gł. w dziedzinie chemii i metalurgii); Operetka Śląska, muzea, m.in. Geologii Złóż (przy Politechnice); Tow. Przyjaciół Gliwic.

Historia.

Osada wzmiankowana w końcu XIII w.; do 1532 własność książąt opolskich; od 1. poł. XIV w. pod panowaniem Czech, dzieliły losy polit. Śląska; prawa miejskie przed 1276 (1254?); od XV w. handel chmielem i piwowarstwo, od XVI w. sukiennictwo; od 1742 w Prusach; od XIX w. ośr. hutnictwa, przemysłu ciężkiego i górnictwa węglowego; w XIX i XX w. ośr. polskości (m.in. ruch wydawniczy, organizacje kult., społ. i zaw.); udział mieszkańców w powstaniach śląskich 1919–21; po plebiscycie 1922 pozostały w Niemczech; 31 VIII 1939 antypol. prowokacja gliwicka; podczas II wojny światowej podobóz obozu koncentracyjnego Auschwitz; 23 oddziały robocze jeńców bryt., jugosł., sowieckich i wł. obozu w Cieszynie; od 1945 w Polsce; XIX w.–1975 i od 1999 siedziba powiatu.

Zabytki.

Późnogotycki kościół parafialny (XV, XVI w., przebudowa 1930–33), wystrój z XVII–XVIII w., got. kościół (XV w. i po 1626), późnogot. drewniany kościół (XVI w., przebudowa XVII w., wieża 1777; przeniesiony z Zębowic 1925), renes. zamek (1558–61, z wykorzystaniem murów zamku z XIV w., przebudowa XVII i XIX w.; obecnie muzeum); barok. kościół i klasztor Reformatów (1655–75, rozbudowa 1924–26); klasycyst. ratusz (ok. poł. XIX w.), domy w rynku (XV–XVII i XIX w.) i fontanna z rzeźbą Neptuna (1794, J. Nietsche).

Gliwice, rynek z ratuszem