Géricault Théodore

Géricault

[żerikọ]

Théodore , ur. 26 IX 1791, Rouen, zm. 26 I 1824, Paryż,

francuski malarz i grafik; wybitny prekursor romantyzmu.

Urodził się 26 IX 1791 w Rouen.

W imię tradycji przeciw neoklasycyzmowi

Był uczniem C. Verneta (od 1808) cieszącego się sławą specjalisty w malowaniu koni tak uwielbianych przez Géricault (z zamiłowaniem oddawał się jeździectwu) i P.N. Guérina (od 1810) uczącego według klasycznych zasad i techniki malarskiej swojego mistrza Davida. Sztuka Géricault kształtowała się pod wpływem batalistycznych obrazów A. Grosa; we Włoszech (1816–17) oddziałało na niego malarstwo Michała Anioła i Caravaggia w czasie pobytu w Wielkiej Brytanii (1820–21) podziwiał dzieła J. Constable’a i W. Turnera. W konsekwencji stworzył indywidualny, ekspresyjny styl, nacechowany dynamizmem i dramatycznym traktowaniem efektów światła i cienia. Bogaty, nasycony koloryt jego obrazów świadczy z kolei o znajomości dzieł P.P. Rubensa. Charakterystyczną cechą malarstwa Géricault był silny związek ze współczesnością. Jego twórczość nie poddaje się ścisłemu sklasyfikowaniu i nie pozwala przypisać go do neoklasycystów czy romantyków — zarazem był i nie był każdym z nich.

„Malarz koni i wariatów”

Pierwszy prestiżowy sukces Géricault odniósł wystawiając na Salonie w Paryżu obraz Oficer szaserów (1812), za który otrzymał złoty medal. Obok scen batalistycznych, związanych z epopeją napoleońską (Ranny kirasjer 1814), tworzył nieliczne portrety (Portret karabiniera ok. 1814, Portret Luizy Vernet 1818, Portret Wandejczyka ok. 1919). Malował też studia i wyścigi koni (Wyścigi wolnych koni w Rzymie: Mossa i Wyścigi wolnych koni w Rzymie: Ripresa oba 1817, Derby w Epsom 1821). Charakteryzuje je bogaty koloryt, znaczna siła wyrazu i wyjątkowa ekspresja. Obrazem, który wśród współczesnych nie wzbudził entuzjazmu (o dziele dyskutowano w atmosferze politycznych sporów) zaś przyniósł Géricault sławę u potomnych i został uznany za programowe dzieło romantyzmu stała się Tratwa Meduzy (1819), nad którą pracował od 1817, wykonując wiele szkiców różniących się szczegółami i dla wykonania których studiował w szpitalu zwłoki rozbitków. Przedstawienie autentycznego, współczesnego wydarzenia — dramatycznych losów ocalałych 15 rozbitków (spośród 149) z francuskiego okrętu Méduse, dryfujących przez 2 tygodnie na tratwie, bez wody i jedzenia, wypatrujących ratunku na wzburzonym morzu — zostało odczytane jako alegoria odnosząca się do życia i kondycji człowieka, bezradnego wobec potęgi natury. Dla uzyskania pełni ekspresji Géricault zgrał doskonale wszystkie środki malarskie. Dla spotęgowania dramatu skłębionych ciał wprowadził gwałtowne kontrasty światłocieniowe, umiejętnie wykorzystał w kompozycji układ diagonalny dla wyrażenia gestów rozpaczy rozbitków. Géricault jako jeden z pierwszych malarzy, ukazał w scenie naturalistycznej nagiego mężczyznę (akt męski do tej pory przedstawiano w scenach mitologicznych czy biblijnych). W ostatnim okresie życia (1822–24) malował pełne wyrazu i o dużym ładunku emocjonalnym wizerunki ludzi upośledzonych umysłowo. Serię portretów pacjentów szpitala psychiatrycznego, zw. Monomani, wykonał w celach dokumentacyjnych na zlecenie przyjaciela doktora E.-J. Georgeta, autora pracy naukowej O szaleństwie (opracował teorię monomanii, czyli „częściowe obłąkanie z jedną obsesją”). Z dziesięciu portretów zachowały się trzy: Monomania hazardu, Monoman porywacz dzieci, Monoman kradzieży (wszystkie 1822).

Géricault miał również duże zasługi jako grafik, upowszechniając technikę litografii, ukazując jej walory artystyczne i doprowadzając ją do poziomu mistrzowskiego (Powrót z Rosji ok. 1812, Walczące konie 1818). Ostatnie lata życia malarza były naznaczone cierpieniem wynikłym z kilku upadków z konia i nieodwracalnego uszkodzenia kręgosłupa, co miało silny wpływ na jego psychikę. Twórczość Géricault nie w pełni doceniona przez ówczesną krytykę, oddziałała wyraźnie na wielu młodych malarzy, zwłaszcza E. Delacroix, który po śmierci swojego mistrza orzekł „...szkoła francuska straciła swojego przewodnika, dlatego ulega ogólnemu rozprężeniu i chyli się ku upadkowi...”. Géricault inspirował również artystów polskich, m.in. T. Kantora, który w pierwszym swoim happeningu (1967) sięgnął po inscenizację obrazu Tratwa Meduzy. Géricault zmarł 26 I 1824, w Paryżu.

Géricault Théodore, Wariatka — Mania hazardu, ok. 1822 — Luwr, Paryż

Géricault Théodore, Tratwa „Meduzy”, 1819 — Luwr, Paryż

Géricault Théodore, Oficer szaserów, 1812 — Luwr, Paryż