Gama Vasco da
 
Encyklopedia PWN
Gama Vasco da Wymowa, ur. 1469, Sines (Portugalia), zm. 24 XII 1524, Koczin (Indie),
żeglarz portugalski, odkrywca drogi morskiej do Indii.
Cytat
Kalendarium
Urodził się 1469 w Sines w prowincji Alentejo (Portugalia). Wywodził się z rodziny szlacheckiej. Ojciec jego, Estevão da Gama był gubernatorem miasta Sines. Da Gama otrzymał staranne wykształcenie w Lizbonie. Początkowo był oficerem i dyplomatą. W 1484 został żeglarzem.
Pierwsza wyprawa do Indii
Na wiadomość o sukcesie, jaki przyniosły 2 pierwsze wyprawy K. Kolumba, da Gama został wysłany przez króla portugalskiego Manuela I z wyprawą, która — wykorzystując wcześniejsze odkrycia D. Căo i B. Diasa — miała znaleźć drogę morską do Indii. Wyruszył 8 VII 1497 z portu Rastello koło Lizbony 2 karakami — flagową São Gabriel i São Rafael, oraz karawelą Berrio. Popłynął celowo przez Wyspy Kanaryjskie i Wyspy Zielonego Przylądka, aby wykorzystać sprzyjające wiatry wschodnie. Żeglował jako pierwszy z dala od wybrzeża afrykańskiego szerokim łukiem na południe. 22 XI 1497 opłynął Przylądek Dobrej Nadziei i niedługo potem wylądował na południowo-wschodnim wybrzeżu Afryki, które nazwał Natalem. Dalsza żegluga wzdłuż wschodniego brzegu Afryki przebiegała wolno, utrudniana przez silny przeciwny Prąd Mozambicki, a także przez Arabów, którzy widzieli w Portugalczykach konkurentów w handlu. Niemniej jednak dotarł na północ aż do Mombasy i Malindi w obecnej Kenii, jako pierwszy Europejczyk, poznając wschodnie wybrzeże Afryki; z Malindi popłynął na wschód i przy pomocy arabskiego pilota Ahmada Ibn Madżida pokonał szybko Ocean Indyjski, docierając 20 V 1498 do Wybrzeża Malabarskiego w Indiach koło Kalikatu (Kozhikode). Wskutek nieprzyjaznych działań muzułmanów nie uzyskał od zamorina (księcia) Kalikatu zezwolenia na założenie faktorii handlowej, ale zdołał zakupić spory ładunek korzeni. Zmuszony do opuszczenia wód indyjskich ruszył 5 X 1498 w drogę powrotną i VIII 1499 był już w Portugalii. Pomimo strat w ludziach (ze 160 osób powróciło 55), zdziesiątkowanych przez szkorbut, oraz utraty jednego okrętu wyprawa przyniosła Portugalczykom wielki sukces, zarówno w dziedzinie odkryć geograficznych, jak i pod względem handlowym. Europejczycy po raz pierwszy poznali wschodnioafrykanskie wybrzeże aż do obecnej Kenii na północy i po raz pierwszy naniesiono na mapy stosunkowo dokładne kontury Afryki. Da Gama był wielkim odkrywcą i zarazem pierwszym portugalskim konkwistadorem na Oceanie Indyjskim. Dążył przede wszystkim do otwarcia nowych dróg handlowych i wzmocnienia potęgi swojego kraju. Jego pierwsza wyprawa była jednym z najważniejszych wydarzeń w dziejach odkryć geograficznych i jednocześnie zapoczątkowała okres podboju i grabieży kolonialnej wybrzeży oraz wysp Oceanu Indyjskiego. Dzięki niej Ocean Indyjski, uważany od czasów Klaudiusza Ptolemeusza za zamknięte morze wewnętrzne, okazał się połączony z innymi oceanami. Wyprawa zapoczątkowała bezpośrednią wymianę handlową Europy z Azją Południową, a w konsekwencji także z Azją Południowo–Wschodnią i Azją Wschodnią. Pozwoliła też na zbliżenie kulturowe między Zachodem a Wschodem i dzięki niej Portugalia stała się na krótko największą potęgą morską XVI w. Da Gama został hojnie nagrodzony i otrzymał tytuł „Admirała mórz indyjskich”.
Druga wyprawa do Indii
W 1502–03 da Gama odbył na czele floty składającej się z 20 okrętów wojennych swoją drugą podróż do Indii, wkrótce potem, gdy powrócił z nich P.A. Cabral. Po drodze zakładał na afrykańskim wybrzeżu forty i osiedla handlowe, między innymi w Sofali u ujścia Zambezi i w Mozambiku, oraz zwalczał handel arabski na Oceanie Indyjskim. Ponieważ portugalskie zboże nie miało w Indiach zbyt dużej wartości, Portugalczycy wprowadzili politykę przemocy, rabunku i trybutu, a da Gama zmuszał porty indyjskie do płacenia podatku i uznania zwierzchniej władzy królów portugalskich. Powrócił do kraju z niezwykle cennym ładunkiem, który umożliwił finansowanie dalszych wypraw portugalskich, za co otrzymal tytuł hrabiowski.
Trzecia wyprawa do Indii. Śmierć
W 1524 da Gama został mianowany wicekrólem Indii i udał się tam po raz trzeci. W tym czasie F. de Almeida i A. de Albuquerque złamali muzułmańską potęgę handlową i w rękach Portugalczyków znalazło się wiele ośrodków handlowych w Indiach, na Cejlonie i Półwyspie Malajskim. Da Gama zmarł 24 XII 1524 w Koczin, wkrótce po przybyciu do Indii, został pochowany w pierwszym katolickim kościele w Indiach — kościele świętego Franciszka w Koczin. W 1539 jego szczątki przewieziono do Portugalii i pochowano w Vidigueira.
Znaczenie wypraw
Da Gama był wielkim odkrywcą i zarazem pierwszym portugalskim konkwistadorem na Oceanie Indyjskim. Dążył przede wszystkim do otwarcia nowych dróg handlowych i wzmocnienia potęgi swojego kraju. Jego pierwsza wyprawa była jednym z najważniejszych wydarzeń w dziejach odkryć geograficznych i jednocześnie zapoczątkowała okres podboju i grabieży kolonialnej wybrzeży oraz wysp Oceanu Indyjskiego. Dzięki niej Ocean Indyjski okazał się połączony z innymi oceanami. Wyprawa zapoczątkowała bezpośrednią wymianę handlową Europy z Azją Południową, a w konsekwencji także z Azją Południowo-Wschodnią i Azją Wschodnią. Pozwoliła też na zbliżenie kulturowe między Zachodem a Wschodem i dzięki niej Portugalia stała się na krótko największą potęgą morską XVI w.
Wyczyny żeglarza opiewał m.in. jeden z najwybitniejszych poetów portugalskich L.V. de Camões w eposie Luzjady.
zgłoś uwagę
Ilustracje
Gama Vasco da, fragment flamandzkiego gobelinu, przybycie do Kalikatu w Indiach 1498 i przekazanie posłania władcy miasta. fot. Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia