France Anatole
 
Encyklopedia PWN
France
[frã:s]
Anatole, właśc. François A. Thibault, ur. 16 IV 1844, Paryż, zm. 12 X 1924, Saint-Cyr-sur-Loire,
pisarz francuski.
Kalendarium
Urodził się 16 IV 1844 w Paryżu. Był synem księgarza-bukinisty. W młodości pracował w wydawnictwach, był redaktorem, bibliotekarzem, krytykiem. Jako bibliotekarz Senatu współpracował z Leconte de Lisle'em. Od 1896 był członkiem Akademii Francuskiej.
Libertyńskie, epikurejskie powieści
Początkowo pisał poezje zbliżone do parnasizmu. Pozycję literacką France’a ugruntowała powieść Zbrodnia Sylwestra Bonnard (1881, wydanie polskie 1922), w której zabłysła jego ogromna kultura humanistyczna, erudycja, sceptycyzm i pogodna ironia. Powstałe 1882 Désirs de Jean Servien rozpoczęły bogaty w jego twórczości nurt wspomnieniowo-autobiograficzny (m.in. Pamiętnik mego przyjaciela 1885, wydanie polskie 1911). W 1886–91 prowadził kronikę literacką w „Le Temps”; teksty zebrał w La vie littéraire (t. 1–4 1888–92, wybór polski Szkice literackie 1951), gdzie surowo osądzał przedstawicieli obu panujących w ówczesnej Francji szkół literackich: symbolistów i naturalistów. W twórczości przejawiał w tym okresie tendencję klasycyzującą, w prostej, klarownej formie dawał wyraz filozofii pogodnego sceptycyzmu. Epikurejska nuta brzmi w powieści psychologicznej Czerwona lilia (1894, wydanie polskie 1921) i w zbiorze rozważań Ogród Epikura (1895, wydanie polskie 1922). Libertyńska powieść Gospoda pod Królową Gęsią Nóżką (1893, wydanie polskie 1904) i Poglądy księdza Hieronima Coignarda (1893, wydanie polskie 1922) malują postać oświeconego księdza wyrozumiałego na słabości ludzkie.
Tematyka społeczna i polityczna
Sprawa Dreyfusa, w którego obronie występował, rozbudziła w Fransie zainteresowanie aktualnymi problemami społecznymi i politycznymi. Wyrazem tej ewolucji był cykl powieściowy Historia współczesna (W cieniu wiązów 1896, Manekin trzcinowy 1897, Pierścień z ametystem 1899, Pan Bergeret w Paryżu 1901; wydanie polskie t. 1–3 1909–10, pełne 1949–50) — krytyczny obraz III Republiki. Wyspa pingwinów (1908, wydanie polskie 1923) to satyrycznie ujęta, w formie alegorii, historia Francji, ze szczególnym uwzględnieniem współczesności. W powieści z czasów rewolucji francuskiej 1789–99 Bogowie łakną krwi (1912, wydanie polskie 1912), zawierającej pesymistyczną ocenę sensu rewolucji, Anatole France poddał krytyce fanatyzm polityczny, a 1914 ogłosił powiastkę filozoficzną Bunt aniołów (wydanie polskie 1918), najbardziej wolteriańską ze swych książek — pamfletu na pseudorewolucyjnych upadłych aniołów, w których nietrudno dostrzec cechy skorumpowanych polityków i demagogów. owocem długoletnich studiów był utwór Vie de Jeanne d'Arc, w ktorym krytycznie ocenił rolę słynnej bohaterki narodowej. Po I wojnie światowej opowiedział się za socjalizmem, 1921 wstąpił do Francuskiej Partii Komunistycznej. Zajmował się też publicystyką. 1921 otrzymał Nagrodę Nobla. Zmarł 12 X 1924 w Saint-Cyr-sur-Loire.
W Polsce dzieła France’a doczekały się wielu wydań i przekładów; do najwybitniejszych ich tłumaczy należy J. Sten (L. Bruner), którego przekłady wypełniają niemal w całości wydawany 1904–10 Wybór pism France’a (t. 1–7); 1930–35 ukazało się Zbiorowe wydanie powieści (t. 1–9) ze wstępem J. Parandowskiego.
Bibliografia
Oeuvres, vol. 1–4, Paris 1984–94.
zgłoś uwagę
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia