Dzieduszyccy

Dzieduszyccy,

ród szlachecki herbu Sas, osiadły na Rusi Czerwonej;

nazwisko pochodzi od miejscowości Dzieduszyce w ziemi lwowskiej (XV w.). Początkowo rodzina o statusie średniej szlachty, pierwszym senatorem był Jerzy, ur. ok. 1575, zm. 1635, od 1604 kasztelan lubaczowski; jego wnuk, Jan Franciszek, zm. 1714, uczestnik bitew: pod Chocimiem 1673, Żurawnem 1676 i Wiedniem 1683, od 1689 wojewoda podolski, swą szybką karierę zawdzięczał głównie protekcji hetmana S. Jabłonowskiego. Protoplastą istniejących do dziś linii rodu był starszy brat Jana Franciszka, Mikołaj, dziedzic Dzieduszyc, którego 2 prawnukowie, Tadeusz Gerwazy oraz Dominik Herakliusz, byli założycielami 2 linii rodu, oni też wprowadzili na trwałe ród do magnaterii (arystokracji). Tadeusz Gerwazy, ur. 1724, zm. 1777, założyciel I linii rodu, generał wojsk koronnych, właściciel Jabłonowa koło Husiatyna (wschodnia Galicja), Jaryszowa i Potoczysk, od 1776 hrabia austriacki. Jego synowie: Walerian (Walery) Wiktoryn, działacz patriotyczny, podróżnik, matematyk; Antoni Bazyli, minister spraw zagranicznych w Straży Praw, właściciel m.in. rodzinnego Tłumacza w Galicji; Wawrzyniec, ur. 1772, zm. 1836, szambelan austriacki, dziedzic Jabłonowa; najmłodszy z braci, Józef Kalasanty, ur. 1776, zm. 1847, dziedzic Potoczysk we wschodniej Galicji oraz Jaryszowa na Podolu, posiadał też m.in. Poturzycę, gdzie założył bibliotekę. Syn Waleriana Wiktoryna, Stanisław Kostka, ur. 1776, zm. 1841, był założycielem gałęzi na Gwoźdźcu (Podole), której przedstawiciele słynęli z hodowli koni, m.in.: Aleksander Stanisław, właściciel Izydorówki koło Stryja (wschodnia Galicja); Henryk, ur. 1795, zm. 1845, syn Antoniego Bazylego, był pionierem cukrownictwa; syn Józefa Kalasantego, Włodzimierz, dziedzic całego majątku po rodzicach oraz m.in. Zarzecza w powiecie przemyskim, 1894 założył ordynację z dóbr poturzyckich i zarzeckich jako zabezpieczenie utrzymania Muzeum im. Dzieduszyckich we Lwowie. Założyciel II linii rodu, Dominik Herakliusz, ur. 1727, zm. 1804, właściciel Dzieduszyc i Siechowa (ziemia lwowska), od 1777 hrabia austriacki, miał również 4 synów, spośród których: Andrzej Seweryn, ur. 1756, zm. 1831, był właścicielem Niesłuchowa, dziadem Tadeusza Piotra, właściciela Niesłuchowa i ordynata poturzyckiego, oraz Kajetana Jana, ur. 1772, zm. 1842, dziedzica Sokołowa i Dzieduszyc, a także Jezupola koło Stanisławowa i Jarczowiec koło Złoczowa ze słynną stadniną koni. Jego obaj synowie: Juliusz, ur. 1817, zm. 1885, oraz Władysław, ur. 1821, zm. 1868, byli znanymi hodowcami koni. Syn Władysława, Wojciech był politykiem galicyjskim, pisarzem, publicystą i filozofem.