Dürrenmatt Friedrich
 
Encyklopedia PWN
Dürrenmatt Friedrich, ur. 5 I 1921, Konolfingen, zm. 14 XII 1990, Neuchâtel,
szwajcarski pisarz, reżyser i teoretyk teatru, tworzący w języku niemieckim.
Cytat
Kalendarium
Urodził się 5 I 1921 w Konolfingen w rodzinie protestanckiego pastora. Studiował teologię, germanistykę, filozofię i nauki przyrodnicze w Bernie i Zurychu. Pracował jako krytyk teatralny w tygodniku „Weltwoche”. Zajmował się grafiką i malarstwem. Kierował teatrem w Bazylei. Zmarł 14 XII 1990 w Neuchâtel.
Dramatopisarstwo
Na twórczość Dürrenmatta wywarły wpływ tragedie Arystofanesa, parodie Nastroya, malarstwo F. Wedekinda, awangardowy teatr B. Brechta i nowatorskie dramaty Th. Wildera. Od Brechta Friedrich Dürrenmatt przejął elementy techniki dramatopisarskiej, m.in. formę paraboliczną, mieszanie gatunków, „efekt obcości”, polegający na wyeliminowaniu emocjonalnego podejścia widza do sztuki. Zgodnie ze swą koncepcją współczesnego dramatu (zbiory rozpraw: Theaterschriften und Reden 1966, Dramaturgisches und Kritisches. Theaterschriften und Reden II 1972), głoszącą, że aktualną problematykę można wyrazić jedynie w tragikomedii, posługiwał się głównie groteską, parodią i farsą (Problemy teatru, przekład polski „Dialog” 1961 nr 9). Nie wierząc w „dramatyczność” kreacji artystycznej, nie uznawał też „bohatera dramatycznego”. Jego dramaty, przeważnie o wydźwięku katastroficznym, są parabolami ludzkiego losu, a zarazem nawiązują do konkretnych problemów współczesności. Grywane na całym świecie sztuki Dürrenmatta ukazują konflikty między jednostką a zbiorowością, odwołując się do sumienia ludzi. W Romulusie Wielkim (1949, wystawienie polskie 1959) dramatopisarz przedstawił pewien okres w czasach panowania ostatniego cesarza rzymskiego, ktory poświęcił się wyłącznie hodowaniu kur, doprowadzając do upadku imperium w imię zasady „ojczyznę trzeba mniej kochać niż człowieka”. Komedia Anioł zstąpił do Babilonu (1953, wystawienie polskie 1961), której akcja została osnuta wokół postaci biblijnego tyrana, króla Nabuchodonozora II, to satyryczna krytyka tendencji totalitarnych. Najsłynniejszy dramat Dürrenmatta Wizyta starszej pani (1956, wystawienie polskie 1958) ukazuje brutalność i nicość nowoczesnego społeczeństwa dobrobytu, brak zasad moralnych wobec potęgi zła. W sztuce Fizycy (1962, wystawienie polskie 1963) Dürrenmatt rozważał odpowiedzialność uczonego za własne odkrycia i wykazał jego bezsilność wobec niewłaściwego wykorzystania odkryć; inne utwory sceniczne: Meteor (1966, wystawienie polskie 1966), Król Jan według Szekspira (1968, wystawienie polskie 1970), przekształcający dramat W. Szekspira w „tragikomedię politycznego rozsądku”, komedia Zwłoka (1977, wystawienie polskie 1978) oraz Achterloo (1983), groteska polityczna z aluzjami do stanu wojennego w Polsce.
Słuchowiska i powieści kryminalne
Dürrenmatt jest także autorem słuchowisk, m.in.: Stranitzky i bohater narodowy (1959, przekład polski „Dialog” 1961 nr 8), Herkules i stajnia Augiasza (1954, przekład polski „Dialog” 1961 nr 6), Proces o cień osła (1958, przekład polski „Dialog” 1961 nr 10), Sobowtór (1960, przekład polski „Dialog” 1971 nr 1), powieści i nowel kryminalnych o problematyce moralno-filozoficznej: Sędzia i jego kat (1952, wydanie polskie 1972), Grek szuka Greczynki (1955, wydanie polskie 1967), Kraksa (1956, wydanie polskie 1959), Obietnica (1958, wydanie polskie 1960), Zlecenie, albo O obserwacji obserwatora obserwatorów (1986, wydanie polskie 1993), Dolina pomieszania (1989, wydanie polskie 1997); polskie wybory: dramatów i słuchowisk Teatr (1972), opowiadań Zaćmienie księżyca (1997).
zgłoś uwagę
Ilustracje
Świderski Jan w Romulusie Wielkim F. Dürrenmatta, inscenizacja L. Rene, Teatr Dramatyczny w Warszawie (1966).fot. Redakcja miesięcznika „Teatr”
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia