Delos, Dịlos, Dḗlos,
grecka wyspa na Morzu Egejskim, w archipelagu Cyklady, między wyspami Mikonos a Rinia, w regionie Wyspy Egejskie Południowe;
Delos
Encyklopedia PWN
powierzchnia 6,8 km2. Według legendy miejsce urodzenia Apollina i Artemidy; ok. XI w. p.n.e. skolonizowana przez Jonów i poświęcona Apollinowi; słynęła z panhelleńskiego sanktuarium boga; 477–454 p.n.e. siedziba skarbca I Ateńskiego Związku Morskiego; od III w. p.n.e. ważny port handlowy, od 166 — port wolny (handel niewolnikami); złupione przez Mitrydatesa VI Eupatora w 86 r. p.n.e. i przez piratów w 69 r. p.n.e. utraciło znaczenie. Ruiny na Delos (odsłaniane od 1873) tworzą ogromny zespół sakralno-urbanistyczny; w centrum miasta: święty okrąg Apollina z terasą lwów (ok. 720 p.n.e.) przy świętej drodze, z 3 jego świątyniami, skarbcami i licznymi pomnikami wotywnymi; wokół liczne ośrodki handlowe, m.in. tzw. Agora Delijczyków, Agora Teofrastosa; w północnej części miasta — Święte Jezioro, palestra, gimnazjon (III w. p.n.e.), stadion i hipodrom; w południowej — teatr (III w. p.n.e.), domy mieszkalne (głównie II w. p.n.e.), z mozaikami posadzkowymi i malowidłami ściennymi — zespół wpisany na Listę Światowego Dziedzictwa Kulturalnego i Przyrodniczego UNESCO; zabytki z wykopalisk znajdują się w miejscowym muzeum, najcenniejsze — w Narodowym Muzeum Archeologicznym w Atenach.
