Courbet Gustave
 
Encyklopedia PWN
Courbet
[kurbẹ]
Gustave Wymowa, ur. 10 VI 1819, Ornans (region Franche-Comté), zm. 31 XII 1877, La Tour-de-Peilz (Szwajcaria),
malarz francuski, twórca realizmu.
Kalendarium
Urodził się 10 VI 1819 w Ornans (region Franche-Comté). Uczył się rysunku w Besançon, malarstwa krótko w Paryżu u C. Steubena i N.-A. Hesse (od 1839); uczęszczał też do Académie Suisse i kopiował w Luwrze obrazy dawnych mistrzów, zwłaszcza weneckich, flamandzkich i holenderskich. Wystawiał na Salonach od 1844 (Autoportret z czarnym psem 1842–44). Z pierwszego okresu twórczości pochodzi kilka autoportretów, często w przebraniu, ilustrujących stany psychiczne lub stylizowanych na dawne malarstwo (Ranny mężczyzna 1845–54, Człowiek w skórzanym pasie 1845–46, Wiolonczelista 1847, Człowiek z fajką 1847–48) oraz portretów i scen kostiumowych nawiązujących do tradycji romantyzmu, z którą Courbet zerwał po podróży do Belgii i Holandii (1846–47). Związany ze środowiskiem literackim i artystycznym cyganerii (Portret Baudelaire’a 1847?), od końca lat 40. zwalczał sztukę akademicką i jej instytucje.
Narodziny realizmu
Nagrodzony 1849 medalem za realistyczne Popołudnie w Ornans, na Salonie 1850–51 szokował publiczność obrazem Kamieniarze (1849), a zwłaszcza Pogrzebem w Ornans (1849–50), którym kwestionował tradycyjną formułę malarstwa historycznego, w wielkim formacie przedstawiając bez upiększeń zwykłą, pozbawioną morału scenę z życia prowincji. Dążąc do tworzenia „sztuki żywej”, sformułował pod wpływem krytyka J. Hussona (pseudonim Champfleury) i P.-J. Proudhona doktrynę realizmu, z którym łączył indywidualizm i niekiedy elementy krytyki społecznej. Z zasadą idealizacji aktu polemizował obrazem Kąpiące się (1853); kontynuował również tematykę ludową (Przesiewaczki zboża 1854–55, pod wpływem J.-F. Milleta). Poglądy na sztukę wyłożył w obrazie Atelier malarza opatrzonym podtytułem Alegoria rzeczywista określająca okres siedmiu lat mojego życia artystycznego; pokazał go 1855 wraz z 40 innymi obrazami na prywatnej wystawie pod szyldem „Realizm”, gdy jury wystawy światowej nie przyjęło 3 z 14 zgłoszonych przez niego prac. Wielką wystawę indywidualną urządził ponownie 1867; wysyłał też swe prace do Frankfurtu nad Menem (1858), Antwerpii (1861), Brukseli (1869) i Monachium (1869). Malował akty, często o prowokacyjnym charakterze (Sen, Początek świata, oba 1866); natomiast inne obrazy świadczą o kompromisie z gustami publiczności i jury Salonów (Dziewczyna z papugą, Kryjówka saren koło Plaisir-Fontaine, oba 1866). Wysoką wartość artystyczną mają pejzaże, często z okolic rodzinnego Ornans (Potok Puit-Noir 1865), a także mariny (Skały w Étretat 1870), malowane w plenerze lub w pracowni szkicową, impastową techniką, wysoko cenione już za życia artysty.
Ostatnie lata
Przeciwnik II Cesarstwa, 1870 odmówił przyjęcia krzyża Legii Honorowej, argumentując w liście otwartym, że państwo nie jest kompetentne w sprawach sztuki. W czasie oblężenia Paryża 1870 jako przewodniczący Stowarzyszenia Artystów kierował zabezpieczaniem zbiorów Luwru; po upadku komuny paryskiej za udział w zburzeniu kolumny na placu Vendôme (16 V 1871) skazany na więzienie (spędził w nim 6 miesięcy) i 1873 na zwrot kosztów rekonstrukcji kolumny; schronił się wówczas w Szwajcarii. Zmarł 31 XII 1877 w La Tour-de-Peilz (Szwajcaria).
Wpływ na sztukę XX w.
Koncepcja realizmu Courbeta (tematyka obrazów ograniczona do rzeczy dostępnych bezpośredniemu doświadczeniu, odrzucenie idealizacji i heroizacji), niezależność od zastanej estetyki i instytucji artystycznej, swobodna technika malowania połączona ze znakomitym odczuciem barwy i materialności przedmiotu, wywarły wielki wpływ na sztukę 2. połowy XIX w. (zwłaszcza niemiecką).
zgłoś uwagę
Ilustracje
Courbet Gustave, Skały w Etretat, 1869 — Von der Heydt Museum, Wuppertalfot. A. Pieńkos/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Courbet Gustav, Pracownia malarza, 1854–55 — Musée d’Orsay, Paryżfot. Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Courbet Gustave, Skały w Étretat po burzy, 1870 — Musée d’Orsay, Paryż fot. Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Courbet Gustave, Kamieniarze, 1849 — obraz zniszczony w 1945fot. Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Courbet Gustave, Atelier malarza, 1855 — Musée d'Orsay, Paryżfot. Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia