Buckland William

fot. Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN

Buckland

[bạklənd]

William, ur. 12 III 1784, Axminster (hrab. Devonshire), zm. 15 VIII 1856, Londyn,

geolog i paleontolog angielski.

Urodził się 12 III 1784 w Axminster (hrabstwo Devonshire). Był najstarszym synem Charlesa Bucklanda, rektora Templeton and Trusham. Od najmłodszych lat interesował się skamieniałościami, czemu sprzyjało istnienie w okolicy wielkich kamieniołomów, w których skamieniałości występowały wyjątkowo licznie. Początkowo pobierał nauki w domu pod kierunkiem ojca i w Axminster School, 1797 wstąpił do Blundell’s school w Tiverton. Rok później przeniósł się do St Mary’s College w Winchester, gdzie studiował historię naturalną. W 1801 wstąpił do Corpus Christi College w Oxfordzie, który ukończył 1808. W tym też roku został wyświęcony na anglikańskiego księdza, a 1813 mianowany profesorem mineralogii w uniwersytecie w Oksfordzie, gdzie wykładał do 1849. Od 1818 był członkiem Towarzystwa Królewskiego w Londynie. W grudniu 1825 ożenił się z Mary Morland of Abingdon, ilustratorką i kolekcjonerką skamieniałości. Od 1839 został członkiem francuskiej Akademii Nauk. W 1824 i 1840 był prezesem Towarzystwa Geologicznego w Londynie, w latach 1845–56 dziekanem opactwa westminsterskiego. William Buckland zmarł 15 VIII 1856 w Londynie.

Działalność naukowa

Był zwolennikiem katastrofizmu — teorii geologicznych, szczególnie popularnych w 1. poł. XIX w., zakładających, że w historii Ziemi miały miejsce gwałtowne wydarzenia (zalewy morskie, trzęsienia ziemi, zlodowacenia itp.), które ogarniały swym zasięgiem znaczną część lub nawet całość planety i miały wielki wpływ na losy życia na Ziemi, oraz kreacjonizmu, czyli poglądu przyjmującego powstanie życia na Ziemi za akt twórczy oraz niezmienność postaci i liczby gatunków. Był przyjacielem G. Cuviera, szerzył jego poglądy w Anglii. W latach 1816–18 odbył wiele wypraw naukowych po krajach europejskich, między innymi po Polsce. Badał czwartorzędowe osady lodowcowe (głównie głazy narzutowe północnej Europy), które uważał za pozostałość bibijnego potopu. W podobny sposób tłumaczył też pochodzenie opisanych przez siebie licznych szczątków wymarłych ssaków jaskiniowych, co opisał w swej publikacji z 1823 Observations of the Organic Romains attesting the Action of a Universal Deluge (O organicznych pozostałościach, ocalałych w pieczarach, a także o innych zjawiskach geologicznych, świadczących o faktach światowego potopu). Próbował pogodzić odkrycia geologiczne z Biblią i teoriami antyewolucyjnymi. Utrzymywał, że biblijny potop był przyczyną wszystkich procesów erozyjnych i sedymentacyjnych. W obrębie czwartorzędu wyróżnił dwie epoki. Na określenie osadów powstałych w epoce lodowcowej wprowadził nazwę dyluwium (łacińskie dilluvium „potop”), natomiast najmłodsze, współczesne osady i okres ich powstania nazwał aluwium (łacińskie aluvium „powódź” (Reliquiae diluvianae 1823). Podział czwartorzędu na dwie epoki jest do dzisiaj aktualny, choć obie epoki mają już inne nazwy (plejstocen i holocen). Swój pierwotny pogląd odrzucił po 1840 i jako jeden z pierwszych w Europie uznał koncepcję zlodowaceń wysuniętą 1837 przez J.L. Agassiza.

Buckland zajmował się też stratygrafią osadów w Anglii. Opisał również wiele skamieniałości gadów z mezozoiku (1824 prowadząc badania w Stonesfield odkrył szczątki gada, któremu nadał nazwę Megalozaurus) i na ich podstawie próbował rekonstruować całe zwierzęta oraz sposób ich życia. William Buckland był zwolennikiem tzw. teologii naturalnej, czemu dał wyraz w głośnej książce Geology and Mineralogy Considered with Reference to Natural Theology (1836).