Brazylijska, Wyżyna

Brazylijska, Wyżyna, Planalto do Brasil,

rozległa wyżyna w Ameryce Południowej, prawie w całości na terytorium Brazylii, niewielkie skrawki w Argentynie, Boliwii, Paragwaju i Urugwaju;

pow. ok. 6 mln km²; wys. 500–1000 m. Pod względem geol. jest częścią prekambryjskiej platformy południowoamer., której podłoże jest zbudowane z gnejsów, łupków krystal. i granitów prekambru (ukazują się one na powierzchni w obrębie tarcz); na sfałdowanym i zdenudowanym podłożu leży pokrywa osadów paleozoicznych, mezozoicznych i kenozoicznych, wśród których występują też skały wylewne (gł. mezozoiczne bazalty). Ze skałami prekambryjskimi Wyżyny Brazylijskiej są związane bogate złoża rud żelaza, manganu, uranu, tytanu, berylu i in., a także diamentów i boksytów; w utworach górnego karbonu — niewielkie złoża węgla kamiennego. Powierzchnia Wyżyny Brazylijskiej jest rozcięta dolinami rzek na kilka płaskowyżów, zw. chapadão. W ich obrębie, w wyniku niejednakowej odporności skał, wytworzyły się progi oraz góry stołowe i stoliwa (chapada) o stromych stokach. Najsilniej wydźwignięta wschodnia część Wyżyny Brazylijskiej nosi cechy rzeźby zrębowej. Występuje tu szereg równoległy do wybrzeża O. Atlantyckiego asymetrycznych grzbietów (serra) o stromych stokach wschodnich i łagodnych zachodnich. Ważniejsze pasma to: Serra Geral, Serra do Mar, Serra da Mantiqueira, Serra do Espinhaço oraz Serra do Caparaó z najwyższym szczytem Wyżyny Brazylijskiej — Bandeira (2890 m). Klimat w większej części Wyżyny Brazylijskiej podrównikowy wilgotny o rocznej sumie opadów 1000–2000 mm; na północnym wschodzie klimat podrównikowy suchy (poniżej 500 mm), na południowym krańcu — podzwrotnikowy mor. (do 1000 mm). Obszar Wyżyny Brazylijskiej odwadniają liczne rzeki, gł. Parana z dopływami, São Francisco oraz dopływy Amazonki — Madeira, Tapajós, Xingu i Tocantins. Naturalną roślinność Wyżyny Brazylijskiej tworzą różne odmiany sawanny z lasami galeriowymi w dolinach rzek. Na północnym zachodzie występuje wilgotny wiecznie zielony las równikowy — selwa; na północnym wschodzie suche lasy podrównikowe — caatinga; wschodnie stoki Wyżyny Brazylijskiej porastają wiecznie zielone lasy — alto da serra; w południowej części występują lasy araukariowe. Ważny obszar górnictwa, ekstensywnej hodowli i plantacji roślin tropikalnych.