Arabski, Półwysep
 
Encyklopedia PWN
Arabski, Półwysep, Jazīrat al-‘Arab,
półwysep w Azji Południowo-Zachodniej, pomiędzy Zatoką Perską i Zatoką Omańską na północnym wschodzie, Morzem Arabskim i Zatoką Adeńską na południu i Morzem Czerwonym na zachodzie.
Połączony z kontynentem Wyżyną Syryjsko-Palestyńską i Niziną Mezopotamską; powierzchnia około 3 mln km2. Półwysep Arabski jest częścią prekambryjskiej platformy afrykańskiej, od której został oddzielony trzeciorzędowym rowem (ryftem) Morza Czerwonego. W północno-wschodniej części Półwyspu Arabskiego skały prekambru (metamorficzne i magmowe) są przykryte grubą (do 8 tysięcy m) pokrywą osadów paleozoiku, mezozoiku i kenozoiku, w których występują wielkie złoża ropy naftowej. W południowo-zachodniej części Półwyspu Arabskiego występują rozległe pokrywy bazaltów, związane z powstaniem rowu Morza Czerwonego. Półwysep Arabski jest słabo rozczłonkowany; stanowi rozległą płytę wyniesioną na południowym zachodzie do powyżej 2000 m i obniżającą się w kierunku Zatoki Perskiej; ograniczają ją od zachodu i południowego zachodu góry zrębowe Harrat al-Uwajrid, Harrat Rahat (wysokość do 2760 m) i góry Jemenu (wysokość do 3760 m), od południowego wschodu góry fałdowe Al-Dżabal al-Achdar (wysokość do 3083 m). Klimat zwrotnikowy kontynentalny, suchy w części zachodniej i skrajnie suchy we wnętrzu oraz na wschodzie; opady sporadyczne (rocznie do 100 mm), w górach Jemenu — 500–750 mm; średnia temperatura w styczniu od około 10°C na północy do 24°C na południu, w lipcu odpowiednio od 30°C do 35°C, maksymalne temperatury przekraczają 50°C; częste burze pyłowe. Ponad 95% powierzchni Półwyspu Arabskiego zajmują półpustynie i pustynie: Wielki Nefud na północy, Mały Nefud na wschodzie i Ar-Rub al-Chali (największa pustynia piaszczysta świata). Brak rzek stałych, okresowe w górach Jemenu i Omanu, powszechnie występują suche doliny (wadi); wody artezyjskie zwłaszcza w centralnej części. Roślinność pustynna i półpustynna złożona głównie ze skrajnie kserofitycznych krzewów; na północy bylice, w górach na południu i południowym wschodzie zbiorowiska sawannowe z kępami akacji, na okresowo zatopionych wybrzeżach (sebha) słonorośla. Na Półwyspie Arabskim leżą: Arabia Saudyjska, Jemen, Oman, Zjednoczone Emiraty Arabskie, Katar, Kuwejt, częściowo Irak i Jordania.
zgłoś uwagę
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia