show business

show business

[szo^u bı̣znəs],

przemysł rozrywkowy dostarczający masowemu odbiorcy zarówno imprezy widowiskowo-muz. (widowiska, koncerty, recitale), jak i płyty, filmy, widowiska telew., teledyski, tapetę dźwiękową zw. muzakiem, a także opiniótwórczą prasę branżową (np. „Bilboard”, „Rolling Stone”, „New Musical Express”, „Down Beat”, „Variety”, „Q”, „Music Week”, „Melody Maker”).

Sh.b. jest uznawany za jedną z najbardziej dochodowych dziedzin przemysł. Rozwijał się już od pocz. XX w., ale intensywnie dopiero od poł. XX w. Podstawowe znaczenie dla gł. nurtu sh.b. określonego mianem „przemysłu muzycznego” mają: wydawca muz., wytwórca płyt i teledysków, menadżer, prezenter, producent muz. oraz MTV.

Wydawca muzyczny uzyskuje i kontroluje tzw. copyrighty czyli prawa wydawnicze do publikacji w jakiejkolwiek formie utworu muzycznego. Uzyskawszy od twórcy copyright, ma prawo dysponowania utworem w sposób dowolny, sporządza komplet „demo” np. piosenki (nagranie, nuty, tekst), proponuje go producentom, stara się o promocję utworu w MTV, radiu i prasie. Celem nadrzędnym jest uzyskanie możliwie największej ilości tantiem (które są ściągane przez wyspecjalizowane agencje, w Polsce gł. ZAiKS oraz stowarzyszenia twórców i wykonawców). Do historii przechodzi model wydawcy muz. ograniczającego swoją działalność tylko do publikowania nut i książek o muzyce. Wytwórca nagrań to właściciel lub dyrektor wytwórni nagraniowej. Ponosi ryzyko pierwszego nagrania i jego promocji (na listy przebojów dostaje się zaledwie 5% wszystkich wyprodukowanych płyt). Ryzykowne jest też inwestowanie w znaną już gwiazdę, bowiem koszty permanentnej promocji stale rosną (np. teledysk promujący Thriller M. Jacksona kosztował ponad 1 mln dol. USA, a teledysk Black Or White lansujący jego płytę Dangerous już 6 mln. dol. USA). Każda wytwórnia stara się o stworzenie własnego, możliwie oryginalnego brzmienia (np. Motown Sound lub Detroit Sound, Nashville Sound, Philadelphia Sound). Ryzyko wytwórcy jest duże, ale czasem jedna płyta może sprawić, że małe przedsiębiorstwo z dnia na dzień staje się potentatem (tak było np. z płytą Shop Around zespołu The Miracles, wyprodukowaną przez wytwórnię Motown).

Menadżer (wcześniej zw. impresario) to organizator kariery muzyka lub zespołu, uzgadniający warunki umów na występy i nagrania, nawiązujący kontakty formalne i nieformalne pomocne w rozwoju kariery muzyka, starający się o jak najlepszy publiczny wizerunek podopiecznego. Inną ważną postacią w sh.b. jest producent muzyczny, znawca muzyki i specjalista w dziedzinie techniki nagraniowej; wybiera muzyków do nagrania, decyduje o jego stronie artyst., m.in. sposobie aranżacji i interpretacji, wybiera najlepszą wersję do prezentacji publicznej. Nazwiska wybitnych producentów są na ogół łączone z sukcesem danego zespołu czy solisty np. G. Martin (The Beatles), J. Miller (The Rolling Stones), R. Perry (B. Streisand), Q. Jones (D. Summer, M. Jackson). Za „króla producentów” uważano Ph. Spectora, który 1962–66 nagrał tylko 28 płyt, ale każda okazała się ogromnym sukcesem. Prezenter muzyczny (ang. disc jockey, DJ) jest jedną z najważniejszych postaci sh.b., gdyż decyduje on o sposobie i częstotliwości prezentowania płyty lub teledysku w radiu, telewizji czy dyskotece, a co za tym idzie ma ogromny wpływ na popularność i dalszą karierę piosenkarza czy zespołu.

MTV (Music Television) stała się pod koniec XX w. najważniejszym elementem przemysłu muz. i jednym z najważniejszych udziałowców całego sh.b. Początkowo MTV była nazwą stacji telewizji kablowej, która w USA rozpoczęła działalność 1 VIII 1981. Potem pojęciem „telewizja muzyczna” objęto wszystkie stacje specjalizujące się w nadawaniu teledysków (poprzednio zw. wideoklipami lub klipami). MTV zrewolucjonizowała sposób promowania płyt, a także technikę filmową (bardzo agresywna i niespokojna praca kamery, krótkie ujęcia, wymyślne tricki). Obecnie kanały telewizji muz. stanowią najsilniejsze — w sensie oddziaływania — ogniwo promocji muzyki rozrywkowej (np. w Polsce MTV Polska, MTV2, VIVA Polska, 4 fun TV, Trace TV, VH1) a także klasycznej (np. Mezzo).

Wacław Panek