Wietnam. Warunki naturalne

Wietnam. Warunki naturalne.

Wietnam zajmuje wschodnią część Płw. Indochińskiego; rozciągłość południkowa kraju wynosi 1750 km, równoleżnikowa — od kilkuset km na północy i południu do ok. 50 km w części środkowej. Ukształtowanie powierzchni jest bardzo zróżnicowane; ok. 30% pow. stanowią góry, 45% — wyżyny, 25% — niziny. Północna część kraju jest regionem górzysto-wyżynnym, rozciętym głębokimi dolinami licznych rzek; na północnym zachodzie, w strefie przygranicznej z Laosem i Chinami, łańcuchy górskie (zbud. gł. z granitów, piaskowców i wapieni): Sip Song Chau Thai i Hoang Lien Son z najwyższym szczytem kraju Fan Si Pan (3143 m), rozdzielone doliną Rz. Czarnej; na północy rozległa, wapienna wyż. Viet Bac (przedłużenie chiń. Wyż. Junnan-Kuejczou), otoczona niewysokimi pasmami górskimi i ograniczona od południa doliną Rz. Czerwonej. W środkowej i południowej części Wietnamu rozciągają się na dł. ok. 1200 km, częściowo na granicy z Laosem, G. Annamskie, zbud. z prekambryjskich skał krystal. i silnie zwietrzałych wapieni paleozoicznych; składają się z wydźwigniętych z kenozoiku masywów (wysokość do 2598 m, Ngoc Linh) i płaskowyży (największy Tay Nguyen, w południowej części gór), pokrytych miejscami lawami bazaltowymi. Niziny pochodzenia aluwialnego ciągną się wąskim pasem wzdłuż wybrzeża, zwłaszcza Zat. Tonkińskiej; największymi regionami nizinnymi są krainy: Bac Bo na północy (gł. obejmuje deltę Rz. Czerwonej o pow. ok. 15 tys. km²) i Nam Bo na południu, na obszarze delty Mekongu (powierzchnia w granicach Wietnamu ok. 50 tys. km²); na terenach delt liczne izolowane wzniesienia — mogoty. Wybrzeże (dł. linii brzegowej ok. 3300 km) w większości górzyste, rozczłonkowane, z wieloma niewielkimi półwyspami i wyspami, z których największymi są Cat Ba i Cai Bau w Zat. Tonkińskiej oraz Phu Quoc (ok. 570 km²) w Zat. Tajlandzkiej, przy granicy z Kambodżą. Duża rozciągłość południkowa kraju wpływa na znaczne zróżnicowanie klimatu; północna część Wietnamu jest położona w strefie klimatów zwrotnikowych, południowa — podrównikowych; na całym terytorium Wietnamu występuje klimat monsunowy; średnia temperatura w najchłodniejszym miesiącu (styczeń na północy, grudzień na południu) wynosi od 13–14°C na północy do 21–23°C na południu, w najcieplejszym (lipiec na północy, maj–czerwiec na południu): 28°C na północy, 29–30°C na południu (maks. ponad 40°C); średnia roczna suma opadów 1500–2000 mm, w górach powyżej 3000 mm; pora deszczowa jest związana z monsunem południowo-zachodnim i trwa od maja do października–listopada; w górach na północy zimą występują opady śnieżne; latem do wybrzeży (zwłaszcza Zat. Tonkińskiej) docierają cyklony tropikalne. Sieć rzeczna Wietnamu należy do zlewiska M. Południowochińskiego; krótkie rzeki górskie płyną w głębokich dolinach, tworząc liczne wodospady; największymi rzekami są: Rz. Czerwona (dł. w granicach Wietnamu ok. 510 km) — przy ujściu tworzy szybko narastającą deltę, Rz. Czarna (dopływ Rz. Czerwonej), Mekong (na terenie Wietnamu dzieli się na kilka ramion, z których Hau Giang ma dł. ponad 220 km) oraz Song Ma, Song Ba i Song Ca, spływające z G. Annamskich; podczas pory deszczowej poziom wód w rzekach podnosi się o ponad 10 m; w dolinach i deltach rzek — gęsta sieć kanałów nawadniających. Jezior jest niewiele, największe to Dac Lac na płaskowyżu Tay Nguyen. W górach liczne źródła miner., gł. termalne. Naturalne zbiorowiska roślinne tworzą lasy, zachowane gł. w górach; na północy kraju są to wilgotne lasy monsunowe, na południu — równikowe, o zróżnicowanym składzie gatunkowym (m.in. drzewo żelazne, kamforowiec, dalbergia zw. drzewem palisandrowym i Rhus vernicifera, dostarczające żywicy lakowej) oraz bogatym poszyciu bambusowym; powyżej 1000 m lasy tropik. przechodzą w podzwrotnikowe i strefy umiarkowanej z sosną i dębem, a od ok. 2500 m w zbiorowiska roślinności alp.; w suchszych kotlinach i wyżynach śródgórskich miejsce lasu zajmują sawanny (m.in. na płaskowyżu Tay Nguyen). Postępujący ubytek lasów (1950 — ok. 44% pow. kraju, 2000 — ok. 24%) jest spowodowany nadmiernym wyrębem w celach energ., eksportowych, a także zniszczeniem środkami chem. (podczas wojny wietn.) dużych kompleksów leśnych, zwłaszcza lasów namorzynowych na południu kraju. Większą część terytorium Wietnamu pokrywają mało żyzne, gł. kamieniste, gleby laterytowe i czerwonoziemne, przechodzące w wyższych piętrach gór w brunatnoziemy; na zwietrzelinach law bazaltowych wykształciły się żyzne andosole (m.in. na płaskowyżu Tay Nguyen), na nizinach nadmor. i deltach rzek — glejowe mady ilaste, intensywnie wykorzystane rolniczo.