Togo. Historia

Togo. Historia.

Najdawniejsze dzieje terytorium obecnego Togo nie są dokładnie znane. Przodkowie obecnych mieszkańców, zwłaszcza centralnej części kraju, przybyli tu w wyniku migracji ludności XV–XVI w., chroniącej się przed łowcami niewolników z państwa Aszantów i Dahomeju. Pierwsi Europejczycy — portugalscy handlarze niewolników — dotarli na wybrzeże ok. 1471 (wybrzeże obecnego Togo stanowiło część tzw. Wybrzeża Niewolniczego). W XVII w. powstawały pierwsze, nietrwałe państwa, głównie wśród zislamizowanych ludów zamieszkujących północ kraju.

Od połowy XIX w. rozpoczęła się europejska penetracja wnętrza kraju i rywalizacja francusko-niemiecko-brytyjska. Po konferencji berlińskiej 1885 wybrzeże Togo zostało objęte protektoratem niemieckim, rozszerzonym 1887–1900 w głąb lądu. Granice protektoratu Togo wyznaczyły traktaty niemiecko-francuski (1897) i niemiecko-brytyjski (1904). Niemcy czerpali dochody z upraw bawełny i kakao, a dla zwiększenia wywozu budowali linie kolejowe. W czasie I wojny światowej Togo zostało zajęte przez wojska francuskie (wschodnia, większa część kraju) i brytyjskie (część zachodnia). W 1922 ustanowiono francuskie i brytyjskie terytoria mandatowe Ligi Narodów, a po II wojnie świat. (od 1946) — terytoria powiernicze ONZ. W 1956, po plebiscycie, część brytyjska została przyłączona do brytyjskiej kolonii Złote Wybrzeże, wraz z którą uzyskała niepodległość jako Ghana. Część francuska stała się autonomiczną republiką w ramach Wspólnoty Francuskiej, od 27 IV 1960 niepodległą republiką i członkiem ONZ.

Na czele nowo powstałego państwa stanął S. Olympio (przywódca partii Jedność Togijska, załozonej 1941 jako organizacja niepodległościowa). Po zamachu stanu 1963 (pierwszym w niepodległym kraju Czarnej Afryki) i zamordowaniu prezydenta Olympio władzę w Togo przejął M. Grunitzky, przywódca Unii Demokratycznej Ludności Togijskiej. Z kolei w wyniku wojskowego zamachu stanu 1967 do władzy doszedł gen. G. Eyadema (zawieszenie konstytucji, rozwiązanie parlamentu, zakaz działalności partii politycznej).

Zapoczątkowało to długi okres stabilizacji władzy: otoczony stopniowo kultem gen. Eyadema został prezydentem, szefem rządu i przywódcą założonej przez siebie 1969 jedynej legalnej partii p.n. Zrzeszenie Ludu Togijskiego (polityka prozachodnia, związki z Francją i od lat 70. z krajami Afryki Zachodnią, głównie z Nigerią). W 1979 nastąpił powrót do rządów parlamentarnych, ale utrzymano system monopartyjny, 1980 wprowadzono nową konstytucję. W 1986 doszło do kolejnej reelekcji prezydenta Eyademy. Od 1987 narastające trudności gospodarcze i protesty przeciwko monopartyjnemu systemowi rządów doprowadziły do ustępstw ze strony prezydenta Eyademy i popierających go wojskowych: 1991 wprowadzono system wielopartyjny, zapowiedziano nową konstytucję, premierem został mianowany przywódca opozycji — J.K. Koffigoh. Nowy premier zdymisjonował Eyademę i zawiesił działalność prezydenckiej partii, Zrzeszenia Ludu Togijskiego, co sprowokowało prezydenckie wojsko do zamachu stanu i aresztowania premiera. Mimo terroru stosowanego przez wojskowych wobec opozycji, nowa demokratyczna konstytucja uzyskała w referendum 1992 poparcie ponad 80% głosujących. W 1993 odbyły się wybory prezydenckie, zbojkotowane przez opozycję, które wygrał Eyadema. W wyborach parlamentarnych 1994 partia prezydencka uzyskała ok. 45% mandatów, niewiele więcej — opozycyjny Komitet Działania na Rzecz Odnowy (CAR). W 1993, w związku z zarzutami o fałszerstwa wyborcze, kraje zachodnie zawiesiły pomoc gospodarczą dla Togo — odbudowa kontaktów z Zachodem i przezwyciężenie kryzysu ekonomicznego stały się najważniejszym zadaniem kolejnych rządów. Po wyborach prezydenckich 1998, w których ponownie zwyciężył Eyadema, opozycja odmówiła uznania wyników. Wybory parlamentarne 1999, zbojkotowane przez opozycję, wygrało RPT.

Kryzys wewnętrzny i presja międzynarodowa (głównie ze strony Francji) wymusiły wznowienie dialogu władz z opozycją: 1999 zawarto porozumienie przewidujące nowe wybory parlamentarne, które odbyły się 2002, natomiast prezydenckie — 2003. Zwycięstwo odniósł jeszcze raz Eyadema (57,2% głosów) i sprawował ten urząd do śmierci (2005). Nowym prezydentem został w wyniku kwestionowanych przez opozycję wyborów jego syn F.E. Gnassingbé.