Rumunia. Warunki naturalne

Rumunia. Warunki naturalne.

Około 2/3 terytorium Rumunii zajmują góry i wyżyny. W środkowej części kraju łańcuch młodych gór fałdowych — Karpaty Wschodnie i Południowe, ciągnący się łukiem z północy na południe, a następnie na zachód na dł. ok. 700 km; Karpaty Wschodnie składają się z wielu równoległych, gł. południkowych pasm górskich, zbud. w części zachodniej ze skał wulk., w środkowej — z granitów (G. Rodniańskie, szczyt Pietros, 2303 m), we wschodniej (Karpaty Mołdawskie) — ze skał osadowych; na zachód od przełęczy Predeal wysokie równoleżnikowe pasma Karpat Południowych (G. Fogaraskie, szczyt Moldoveanu, 2543 m), zbud. gł. ze skał krystal.; w najwyższym piętrze rozwinięta rzeźba młodoglacjalna; w północnym przedłużeniu Karpat Południowych — pasma G. Zachodniorumuńskich: G. Banackie i Masyw Bihorski (największe w kraju skupienie form krasowych). Między łukiem Karpat Wschodnich i Karpat Południowych a Masywem Bihorskim znajduje się rozległa Wyż. Transylwańska, zw. też Wyż. Siedmiogrodzką (trzeciorzędowe zapadlisko tektoniczne wypełnione osadami mor. i jeziornymi) wys. 600–800 m; na wschód od Karpat Wschodnich, między dolinami Seretu i Prutu, znajduje się płytowa Wyż. Mołdawska (wys. 400–500 m); w południowo-wschodniej części, nad M. Czarnym — wapienna, pokryta lessem Wyż. Dobrudży. Niziny, gł. aluwialne zajmują ok. 1/3 pow. kraju, na południu — Niz. Wołoska, wzdłuż zachodniej granicy — Niz. Cisańska (fragment Niz. Środkowodunajskiej). Wybrzeże M. Czarnego jest w większości wyrównane, z licznymi limanami i piaszczystymi mierzejami; dł. linii brzegowej — 245 km.

Klimat umiarkowany ciepły, w górach stosunkowo chłodny i wilgotny, na nizinach i w Dobrudży — kontynent. suchy; średnia temp. w styczniu od –4, –7°C w Karpatach do 0°C nad M. Czarnym, w lipcu od 15°C i poniżej w górach do 23°C na nizinach; średnia roczna suma opadów 350–400 mm nad M. Czarnym, 450–600 mm na nizinach i 1000–1400 mm w górach; nasilenie opadów w półroczu letnim; na wyżynach i w górach pokrywa śnieżna utrzymuje się przez 50–100 dni.

Terytorium Rumunii należy do zlewiska M. Czarnego; gł. rz. Dunaj (dł. w granicach Rumunii 1075 km, w tym na dł. 910 km wyznacza granicę z Bułgarią, Serbią i Czarnogórą oraz Ukrainą), poza odcinkiem przełomowym (Żelazna Brama), płynie przez Niz. Wołoską korytem o szer. do 1 km; przy ujściu do M. Czarnego tworzy rozległą, zabagnioną deltę o pow. 4,3 tys. km²; gł. dopływy Dunaju: Prut (na granicy z Mołdawią i Ukrainą), Seret (dł. w granicach Rumunii — 716 km), Aluta, Jałomica, Ardżesz, Jiu, Temesz; z północno-zachodniej części do Cisy (dopływ Dunaju) uchodzą: Marusza i Samosz. Jeziora liczne (ok. 2300), ale niewielkie; na wybrzeżu — lagunowe (Razim — 394 km², Sinoe), w Karpatach — polodowcowe, w dolinie Dunaju — starorzecza. Na pogórzu Karpat i Niz. Cisańskiej występują wody artezyjskie, w Masywie Bihorskim i Karpatach Południowych — wody mineralne.

Naturalne zbiorowiska roślinne tworzą lasy i stepy; lasy zajmują ok. 27,7% pow. kraju; przeważają lasy liściaste; do wysokości ok. 800 m — dębowe i bukowe, wyżej — mieszane, od ok. 1000 m — świerkowe; powyżej 1500 m w Karpatach Wschodnich i 1800 m w Karpatach Południowych — kosodrzewina i połoniny; roślinność stepowa zachowała się na niewielkich obszarach, gł. w Dobrudży; w delcie Dunaju roślinność bagienna (trzcina i sitowie); w górach żyje niedźwiedź brunatny, ryś, kozica. 13 parków nar. o łącznej pow. 3,2 tys. km² (2007); najbardziej znane obszary chronione to delta Dunaju (rezerwat biosfery, od 1991 na Liście Świat. Dziedzictwa Kult. i Przyr. UNESCO, największe w Europie skupisko ptactwa błotnego — ok. 300 gatunków), oraz Retezat w Karpatach Południowych (od 1979 rezerwat biosfery). Duże kompleksy żyznych gleb: czarnoziemne na nizinach, Wyż. Mołdawskiej i Dobrudży, rędziny na Wyż. Transylwańskiej, brunatne na pogórzu, mady w dolinie Dunaju. Znaczne skażenie środowiska naturalnego; roczna emisja CO₂ wynosi 111 mln t (2006), a SO₂ 727,2 tys. t (2005); obszarami klęski ekol. są gł. regiony górniczo-hutn., a zwłaszcza tereny eksploatacji i przetwórstwa ropy naftowej.