Obszar obecnej Nikaragui pierwotnie zamieszkiwali Indianie, głównie z grupy językowej Nahua, natomiast wybrzeże karaibskie Indianie Miskito. Po odkryciu 1502 przez K. Kolumba tego obszaru 1522–24 został on podbity przez Hiszpanów (ekspedycje G. Gonzáleza Dávili i F. Hernándeza de Córdoby), którzy założyli pierwsze miasta (Granada, León). Od 1535 kraj stanowił część wicekrólestwa Nowej Hiszpanii (należał do audiencji, a następnie kapitanii generalnej Gwatemali). Do połowy XVI w. wśród konkwistadorów trwała walka o panowanie nad Nikaraguą, jednocześnie postępowała eksterminacja Indian. Podstawą gospodarki kolonialnej były latyfundia, w których na zachodzie kraju uprawiano kakao, trzcinę cukrową, tytoń, pozyskiwano barwnik indygo. Na wybrzeżu karaibskim, penetrowanym w XVII w. przez angielskich piratów, w XVIII w. powstało indiańsko-murzyńskie Królestwo Moskito (Moskitia). W 1811 w głównych miastach wybuchła niepodległościowa rewolta Kreoli, stłumiona przez Hiszpanów. Dopiero w 1821 Nikaragua oderwała się od Hiszpanii, 1822–23 przejściowo wchodząc w skład Cesarstwa Meksyku, a 1823–38 Zjednoczonych Prowincji Ameryki Środkowej i dopiero po ich rozpadzie stając się suwerennym państwem. Od początku XIX w. trwały walki między konserwatystami i liberałami o przyszły model społeczno-polityczny państwa. Od lat 40. XIX w. częste interwencje z zewnątrz, związane m.in. z planami budowy kanału międzyoceanicznego. W 1856 Nikaragua została spustoszona przez amerykańskiego flibustiera, W. Walkera. Dopiero 1863–93, pod władzą konserwatystów, nastąpił okres spokoju i rozwoju. Podczas rządów liberałów 1893–1909 (prez. J.A. Zelaya) trwała modernizacja kraju, wzmocniono instytucję państwa, planowano odbudowę federacji środkowoamerykańskiej. W 1894 odzyskano suwerenność nad częścią Moskitii. W 1912 USA poparły konserwatywny przewrót i dokonały interwencji wojsk. w Nikaragui pozostawiając tam swoje oddziały do 1925. Konserwatyści (m.in. prezydent E. Chamorro Vargas, 1917–21) pogłębili zależność kraju od USA (1914 traktat Bryana–Chamorro). W 1926 rebelia liberałów pod przewodnictwem J.B. Sacasy, poparta przez Meksyk, spowodowała kolejną interwencję wojskową USA, ztała się ona przyczyną wybuchu antyamerykańskiego powstania nikaraguańskiego 1926–32 pod wodzą A.C. Sandino, zakończonego z chwilą wycofania oddziałów amerykańskich z Nikaragui i objęcia prezydentury przez Sacasę.
Od 1933 rosło w państwie znaczenie Gwardii Narodowej, utworzonej przez, współdziałającego z Sacasą, gen. A. Somozę Garcíę, który po zamachu stanu 1936 objął długoletnie dyktatorskie rządy (1937–47 i 1951–56 prezydent) i utrwalił zależność od USA oraz tradycyjny model społeczno-gospodarczy. W 1954 odparł nieudaną próbę zbrojnej inwazji zorganizowaną przez konserwatystów, ale 1956 został zamordowany i rządy objął jego syn, gen. L. Somoza Debayle (prezydent do 1963). W końcu lat 50. rozpoczął się szybki wzrost gospodarczy, m.in. dzięki współpracy z krajami Ameryki Środkowej, rozwojowi przemysłu przetwórczego i intensyfikacji produkcji rolnej. Jednocześnie zaktywizowała się opozycja; 1959 konserwatyści (P.J. Chamorro Cardenal), wspierani przez Kostarykę, z którą Nikargua miała w latach 50. konflikty, zorganizowali kolejną próbę zbrojnej rebelii. W 1961 powstał lewicowy Sandinowski Front Wyzwolenia Narodowego (FSLN). W 1963–67 prez. R. Schick kontynuował proamerykańskie rządy. Od 1966 narastał konflikt między konserwatywną opozycją a liberałami, skupionymi wokół gen. A. Somozy Debayle (syna A. Somozy Garcíi), który wkrótce objął dyktatorskie rządy (prezydent 1967–72 i 1974–79), koncentrując w coraz większym stopniu władzę i własność w rękach klanu Somozów. Nasilenie represji wobec opozycji skłoniło liberałów i konserwatystów do zawarcia 1972 ugody. Pogorszenie w 2. połowie lat 70. sytuacji gospodarczej i postępująca korupcja władz powodowały wzrost napięć społecznych i aktywności FSLN.
Zabójstwo przywódcy konserwatystów, Chamorro Cardenala (1978), sprowokowało wybuch społeczny, który przerodził się w rewolucję nikaraguańską 1979. Ofensywa FSLN doprowadziła do obalenia dyktatury i przejęcia władzy przez Rząd Odbudowy Narodowej. Od końca 1979 sandiniści umacniali się, realizowali socjalistyczne reformy społeczno-gospodarcze, intensywnie rozbudowywali siły zbrojne, zacieśniali kontakty z Kubą i ZSRR; FSLN i ruch sandinowski od początku lat 80. dążyły do totalizacji życia publicznego: zaczęły się represje wobec opozycji, kontrola życia publicznego, konflikty z Kościołem katolickim, militaryzacja kraju. Reakcją na to było powstanie zbrojnej partyzantki antyrządowej (contras), stacjonującej w Kostaryce i Hondurasie, wspieranej od 1981 finansowo przez USA, co stało się źródłem stałego regresu w stosunkach z tym państwem. W1983 CIA zaminowała porty, 1985 USA wprowadziły embargo handlowe. W 1984 w wyborach do Zgromadzenia Narodowego, zbojkotowanych przez opozycję, zwyciężył FSLN, prezydentem (1985–90) został D. Ortega Saavedra. Rządy sandinistów pogłębiły trudności ekonomiczne państwa. Od połowy lat 80. wzmagała się wojna domowa, w której przeciwne strony wspierały USA i ZSRR. Próby pokojowego uregulowania konfliktu podejmowały od 1983 państwa Grupy z Contadory. Rozmowy rządu ze zbrojną opozycją doprowadziły 1988 do zawarcia tymczasowego rozejmu, po którym jednak nastąpiły nowe incydenty zbrojne i nasiliły się represje rządowe. Dopiero VIII 1989 zostało zawarte porozumienie między FSLN a nowo powstałą Narodową Unią Opozycyjną (UNO), przewidujące demokratyzację, wolne wybory, zakończenie wojny domowej i rozwiązanie contras.
Wybory II 1990 wygrała UNO, prezydentem (1990–97) z jej ramienia została V. Barrios de Chamorro (wdowa po Chamorro Cardenalu). Jej rząd zapoczątkował reformy, zredukował armię, znormalizował stosunki z USA, jednocześnie — wskutek silnej opozycji FSLN, utrudniającego realizację reform — prowadził budzącą niezadowolenie politykę ugody i respektowania interesów sandinistów. Już 1991 odrodziły się zbrojne oddziały antyrządowe (recontras, recompas, revueltos), trwały systematyczne starcia i incydenty zbrojne, postępowała anarchizacja życia publicznego, czego przejawem były m.in.: słabość instytucji państw., rozłam w UNO, konflikty w FSLN, częste strajki pracowników sektora publicznego. W wyborach powszechnych 1996 zwyciężyła koalicja Sojusz Liberalny, skupiony od 1996 wokół Liberalnej Partii Konstytucyjnej (LPC), prezydentem (1997–2002) został J.A. Alemán Lacayo, dążący do ugody z FSLN w celu sanacji ekonomicznej i załagodzenia konfliktów społecznych. Wybory prezydenckie i parlamentarne 2001 wygrała ponownie LPC. Urząd prezydenta objął I 2002 jej kandydat, E. Bolaños Geyer, a FSLN stał się drugą, co do ważności, partią w parlamencie. Wybory samorządowe 2002 wzmocniły pozycję FSLN, który m.in. obsadził stanowisko burmistrza Managui. Również wybory prezydenckie 2006 wygrał kandydat FSLN D. Ortega Saavedra (druga kadencja), który pokonał rozdrobnioną opozycję.