Niemcy. Nauka

Niemcy. Nauka.

Swoistą cechą organizacji nauki w Niemczech jest odrębne zarządzanie i finansowanie nauki w skali całego państwa i w skali poszczególnych krajów związkowych; w stosunku do niektórych instytucji nauk. (np. regionalnych akad. nauk, towarzystw nauk., szkół wyższych) władze krajowe mają większe uprawnienia i obowiązki niż rząd federalny; jednak decydujący wpływ na kształtowanie się polityki nauk. zarówno w całym państwie, jak i w poszczególnych krajach mają centralne organy zarządzania i finansowania. Naczelnym organem państwa ds. nauki w Niemczech jest Federalne Minist. do Badań Nauk. (powołane 1965); 1992 rozdzieliło ono ok. 70% sum wydatkowanych przez rząd na badania nauk. cywilne (wydatkami państw. na badania nauk. w dziedzinie obrony nar. dysponuje Minist. Obrony); działalność ministerstwa dotyczy gł. badań podstawowych (badania stosowane i rozwojowe o charakterze niewojsk. w 90% są finansowane przez przemysł); opracowuje ono programy badań nauk. finansowane z budżetu federalnego lub wspólnie — z federalnego i krajowych, oraz sposób użytkowania innych funduszy przydzielonych na cele badawcze. Ministerstwo ściśle współpracuje z Radą do spraw Nauki (zał. 1957 przy rządzie federalnym jako centralny organ doradczy); składa się ona z 44 czł., z których połowa to przedstawiciele rządu federalnego i rządów krajowych, a połowa — naukowcy; Rada pracuje za pośrednictwem komisji grupujących przedstawicieli poszczególnych dyscyplin nauki, zajmujących się programowaniem i koordynowaniem rozwoju danej dyscypliny w całym państwie; Rada opiniuje zbiorcze programy rozwoju nauki zarówno uniwersyteckich, jak i pozauniwersyteckich placówek badawczych i przedstawia je rządowi federalnemu; członkowie Rady są powoływani przez prezydenta, a jej przewodniczący jest z reguły członkiem prezydium Niemieckiej Wspólnoty Badawczej. Popieraniem, finansowaniem i prowadzeniem badań nauk. w Niemczech zajmują się ponadto następujące organizacje centralne: Niem. Wspólnota Badawcza z siedzibą w Bonn (zał. 1920), Stowarzyszenie Fundatorów na Rzecz Nauki Niemieckiej z siedzibą w Essen (zał. 1920), Towarzystwo Popierania Nauki im. Maxa Plancka z siedzibą w Getyndze (zał. 1948).

W Niemczech działa 7 regionalnych akad. nauk: Akademia Nauk w Berlinie (zał. 1700) oraz Akad. Nauk w Getyndze (zał. 1751), Bawarska Akad. Nauk (zał. 1751), Heidelberska Akad. Nauk (zał. 1909), Akad. Nauk Nadrenii-Westfalii (zał. 1950), Akad. Nauki i Literatury (zał. 1949), Saska Akademia Nauk w Lipsku. Niemieckie akad. nauk nie mają własnych placówek nauk., prace badawcze i wydawnicze członkowie akad. prowadzą przy pomocy innych, gł. uniwersyteckich, placówek nauk.; działalność akad. koordynuje Związek Niem. Akad. Nauk (powołany 1973), skupiający prezesów i sekretarzy akad. naukowych. W Niemczech działa ponadto ok. 70 regionalnych, ogólnych towarzystw nauk. i ponad 300 ogólnoniem., specjalistycznych towarzystw naukowych. Szkolnictwo wyższe w Niemczech korzysta ze znacznej autonomii i jedynie finansowo jest związane z rządami krajowymi, rządem federalnym i Niem. Wspólnotą Badawczą. W Niemczech działa 81 uniw., najstarsze to: uniw. w Heidelbergu (zał. 1386), Kolonii (zał. 1388) i Würzburgu (zał. 1402), największe: uniw. w Berlinie i uniw. we Frankfurcie n. Menem. Zgodnie z ustawą z 1976 (znowelizowaną 1985 i 1993) o podstawach szkolnictwa wyższego w Niemczech zniesiono ustawowe rozróżnienie między uniwersytetami, uniwersytetami techn., politechnikami, wyższymi szkołami techn., akademiami med. (nazwy te zachowano, jako tradycyjne, w oficjalnych nazwach uczelni); wprowadzono jednolity podział szkół wyższych na: 1) nauk. szkoły wyższe, mające prawo nadawania stopni nauk. (doktora, doktora habilitowanego, docenta) i prowadzące samodzielne badania nauk.; 2) zaw. szkoły wyższe, nie mające prawa nadawania stopni nauk. i nie prowadzące samodzielnych badań nauk.; 3) wyższe szkoły muz. i sztuk pięknych; 4) wyższe szkoły teol. i kościelne. W 1993 w Niemczech działało 68 nauk. szkół wyższych i ponad 180 wyższych szkół zawodowych.