Mongolia. Warunki naturalne

Mongolia. Warunki naturalne.

Kraj górzysto-wyżynny; 80% pow. leży na wys. powyżej 1000 m; góry o układzie równoleżnikowym, sfałdowane w górnym paleozoiku i ponownie wypiętrzone w trzeciorzędzie, stanowią większość terytorium Mongolii; w południowo-zachodniej części Ałtaj Mongolski (Mönch Chajrchan-uul, 4362 m — najwyższy szczyt kraju), przechodzący ku wschodowi w Ałtaj Gobijski (Ich Bogd-uul, 3957 m), w środkowej części granitowe masywy Changaju (Otgon Tenger-uul, 4031 m), na północnym wschodzie — Chentej, a na północy, na granicy z Federacją Ros. — południowe fragmenty Sajanów; pasma górskie rozdzielone kotlinami, największą jest tektoniczna Kotlina Wielkich Jezior w północno-zachodniej części Mongolii; na wschodzie kraju rozległa, wyżynna Równina Wschodniomongolska (wys. od 1500–1000 m na południu do ok. 600 m na północy); w południowej części kraju półpustynie i pustynie Gobi. Klimat umiarkowany wybitnie kontynent., na północnym zachodzie chłodny, na wschodzie i południu ciepły, wybitnie i skrajnie suchy; średnia temp. w styczniu od –35°C na północy (minim. do –50°C) do –10°C na południu; w lipcu odpowiednio od 18°C do 26°C (maks. 38–40°C na Gobi); duże amplitudy dobowe temperatury; średnia roczna suma opadów od 50 mm na obszarze Gobi do 200–300 mm na północy i 500 mm w górach; opady letnie (czerwiec–sierpień) o charakterze ulewnym, często pada grad; na południu burze pyłowe; w północnej części kraju występuje wyspowo wieloletnia zmarzlina (najdalszy zasięg na półkuli północnej). 2/3 terytorium Mongolii to obszary bezodpływowe; rz.: Dzawchan i Chowd-gol odprowadzają wody do Kotliny Wielkich Jezior, Kerulen do jez. Hulun Nur w północno-wschodnich Chinach; północna część kraju należy do zlewiska M. Arktycznego (przez Orchon i Selengę) i częściowo Oceanu Spokojnego (przez Onon należący do dorzecza Amuru); na południu brak stałych cieków wodnych. Liczne, w większości zasolone jeziora, największe: Uws-nuur (pow. 3350 km²) i Chjargas-nuur w Kotlinie Wielkich Jezior oraz tektoniczne jez. Chubsuguł (2620 km²) w północnej części kraju. Rzeki i jeziora zamarzają na ok. 6 miesięcy. Charakterystyczne równoleżnikowe strefy roślinno-glebowe; na północy, w górach, tajga modrzewiowo-limbowa z domieszką brzozy (lasy zajmują ok. 9% pow. Mongolii); w kotlinach śródgórskich i wyżynach suche stepy (gł. piołunowe), przechodzące ku południowi w półpustynie z karaganą i saksaułem oraz pustynie; w górach na południu kraju stepy piołunowo-trawiaste. Bogata fauna: tarbagan (świstak mong.), argali, niedźwiedź himalajski, antylopy (suhak) i wilki; w rezerwatach (największy Gobijski — 53 tys. km²) koń Przewalskiego, baktrian. Przeważają gleby kasztanowe, przechodzące ku południowi w półpustynne buroziemy i inicjalne gleby pustynne. Ochroną objęto 10,3% pow. kraju (161,3 tys. km²).

Darchacka, Kotlina (Mongolia)