Maroko. Historia

Maroko. Historia.

Prawdopodobnie w II tysiącleciu p.n.e. tereny obecnego Maroka zostały zasiedlone przez ludność berberską. Od XII w. p.n.e. wybrzeża kolonizowali Fenicjanie, następnie — Kartagińczycy. W 40 r. n.e. Rzymianie utworzyli w północnej części Maroka prowincję Mauretania Tingitana. Wprowadzenie hodowli wielbłądów w II–III w. n.e. przyczyniło się do rozwoju handlu karawanowego między Afryką Północną a Czarną Afryką. Cywilizacyjny rozkwit rzymskich prowincji w Afryce Północnej przypadł na połowę I–połowę III w., kiedy w pewnym stopniu uległy one romanizacji. W 395, po podziale imperium rzymskiego, Afryka Północna — już schrystianizowana, przypadła cesarstwu zachodniemu. W VII–VIII w. została przyłączona przez Arabów do kalifatu Umajjadów, zaczęła się islamizacja plemion berberskich (popularność doktryny charydżytów, opozycyjnych do kalifatu). Zjednoczenie polityczne Maroka nastąpiło w VIII–X w. za dynastii Idrysydów. Po okresie politycznego chaosu ponowne zjednoczenie Maroka przyłączonego do państwa Almorawidów (XI–XII w.), następnie Almohadów (XII–XIII w.) i Marynidów (XIII–XV w.). Panowanie tych dynastii związało Maroko z cywilizacją Arabów z Półwyspu Iberyjskiego i wpłynęło na rozwój gospodarczy i kulturalny kraju. Najazdy arabskich plemion koczowniczych w XI–XII w. przyczyniły się do arabizacji Maroka (i całego Maghrebu).

Od XV w. datują się próby Portugalczyków i Hiszpanów opanowania i kontrolowania wybrzeży Maroka, rozbitego na małe księstwa, które w XVI–XVII w. zjednoczyła dynastia Sadytów i w świętej wojnie (arab. dżihad) wyparła chrześcijan prawie całkowicie z terenów Maroka. Od XVII w. trwają nieprzerwane rządy dynastii Alawitów, która w XIX w. próbowała przez politykę izolacjonizmu oprzeć się dążeniom podporządkowania Maroka rywalizującym ze sobą mocarstwom europejskim. W 1844 doszło do konfliktu z Francją (spowodowanego pomocą udzieloną przez władcę Maroka emirowi Abd al-Kadirowi walczącemu z francuską kolonizacją w Algierii), po którym wyznaczono granicę marokańsko-algierską. Wojna hiszpańsko-marokańska zakończyła się 1860 traktatem, uznającym m.in. prawa Hiszpanii do Ceuty i Melilli.

W 1904 Wielka Brytania uznała Maroko za francuską strefę wpływów i w tymże roku zawarto francusko-hiszpański układ zabezpieczający hiszpańskie enklawy w Maroku, czemu sprzeciwiły się Niemcy i 1905 wysłały niemiecką flotę do Tangeru. Kryzys zażegnała konferencja w Algeciras (1906), potwierdzająca niepodległość Maroka, ale przyznająca Francji i Hiszpanii prawo do interwencji w wewnętrzne sprawy Maroka. Umacniające się wpływy francuskie były przyczyną kolejnego zatargu z Niemcami 1911 (tzw. kryzys marokański — ostrzelanie Mogadoru przez okręt niemiecki). W 1912 ustanowiono francuski protektorat nad Marokiem (na północy — hiszpański), a Tanger uznano za strefę międzynarodową. Wyrazem oporu ludności Maroka przeciwko kolonizatorom było powstanie Abd al-Karima (1921–26) w górach Ar-Rif i proklamowanie tam niepodległej republiki.

W czasie II wojny światowej francuska część Maroka podlegała rządowi Vichy. W 1940 Hiszpanie zajęli Tanger, dwa lat później część francuską opanowały wojska amerykańsko-brytyjskie. Po wojnie nasiliły się dążenia Marokańczyków do odzyskania niepodległości i suwerenności poprzez działalność partii politycznych (gł. Partii Niepodległości „Istiklal”). Wywołało to represje ze strony administracji francuskiej — aresztowania, zakaz działalności partii politycznej, detronizację i zesłanie (1953) sułtana Muhammada V. Zaostrzająca się sytuacja zmusiła kolonizatorów do ustępstw — 1955 Muhammad V powrócił do kraju. W 1956 Maroko uzyskało niepodległość (Hiszpania zatrzymała jako enklawy Ceutę i Melillę oraz Ifni) i zostało członkiem ONZ. W 1957 proklamowano królestwo. Po śmierci Muhammada V tron objął jego syn, Hasan II (1961). W 1962 — pierwsza konstytucja, 1963 — wybory do parlamentu. W 1971 nastąpiła nieudany wojskowy zamach stanu. W wyniku stopniowej liberalizacji, 1977, po okresie rządów bezpośrednich monarchy, nastąpił powrót do rządów parlamentarnych.

Od 1975 sytuację wewnętrzną i międzynarodową Maroka determinuje problem Sahary Zachodniej, którą Maroko wcieliło do swojego terytorium, nie uznając Polisario (1976 proklamował on Saharyjską Arabską Republikę Demokratyczną). W 1975 rząd marokański zorganizował tzw. zielony marsz Marokańczyków na tereny Sahary Zachodniej, przyznane Maroku na mocy porozumienia z Mauretanią. Po uznaniu 1979 przez OJA prawa ludności Sahary Zachodniej do samostanowienia, 1984 Maroko na znak protestu opuściło tę organizację. W 1989 króla Hasan II spotkał się z przywódcami Polisario w sprawie zawieszenia broni i przyszłości Sahary Zachodniej. Obie strony przystały na plan pokojowy ONZ przewidujący m.in. referendum wśród ludności saharyjskiej na temat niepodległości (nie odbyło się).

W wyniku protestów opozycji 1993, król Hasan stopniowo wprowadzał do rządów partie opozycyjnego Bloku Demokratycznego (Kutla). We IX 1996 w referendum powszechnym została przyjęta nowa konstytucja. 11 partii opozycyjnych podpisało 1997 Kartę dla umocnienia demokratycznych rządów na gruncie monarchii; rząd zobowiązał się do rozpisania wolnych wyborów, a opozycja do uznania ich wyników. W wyborach komunalnych 1997 Blok Demokratyczny zdobył ok. 30% miejsc, pozostałe przypadły prawicy i partiom centrowym; równowaga 3 ugrupowań — demokratycznego, centrowego i rządowego, utrzymała się także w wyborach parlamentarnych 1997. W VII 1999 zmarł król Hasan II, następcą został jego syn, Muhammad VI, który ogłosił 2002 program modernizacji Maroka, zakładający m.in. wzrost roli kobiet w życiu publicznym. W 2002 doszło do zatargu militarnego z Hiszpanią o wysepkę Perejil w pobliżu Ceuty; 2011–12 protesty społeczne.