Laos. Historia

Laos. Historia.

Między VII a I w. p.n.e. na tereny obecnego Laosu napłynęły grupy ludności z południa Chin, wśród których najliczniejszy był lud Lao. Pierwotni mieszkańcy Laosu zajmowali się myślistwem i zbieractwem. Jednocześnie z rozwojem rolnictwa w środkowej części doliny Mekongu pojawiły się niewielkie niezależne księstwa laotańskie — położony na lewym wybrzeżu Mekongu Sikhottabong i Candapuri (dzisiejsze Wientian). Laos od zarania swej historii był przedmiotem ekspansji sąsiadów. Południe już w II w. n.e. znalazło się w kręgu wpływów imperium Czampa, hinduistycznego państwa założone na wybrzeżach obecnego Wietnamu. Częścią środkowego Laosu władał Funan — inna regionalna potęga. W VII i VIII w. Laosie znalazł się pod wpływem utworzonego przez Monów królestwa Dwarawati, skąd przyjął buddyzm therawada. Północną część kraju, w tym Muang Swa (dzisiejsze Luang Prabang), weszła w skład królestwa Nanchao, zawdzięczającego swą potęgę kontroli handlu na południu odnodze Jedwabnego Szlaku. W IX w. ekspansja imperium khmerskiego za panowania Indrawarmana I objęła tereny górnego biegu Mekongu, w tym Muang Swa. W 1253 Mongołowie, którzy zniszczyli królestwo Nanchao, zaczęli odgrywać decydującą rolę także na obszarze środkowej doliny Mekongu. Muang Swa zostało wówczas uzależnione jako lenno od mongolskiej prowincje Yunnan.

Na przełomie XIII i XIV w. doszło do wielu zamachów stanu i walk wśród rządzącej dynastii Muang Swa. W 1335 Fa Ngum, jeden z wygnanych pretendentów do tronu, trafił na dwór khmerskiego króla Dżajawarmana Parameswary i poślubił jego córkę. Następnie, na czele oddziałów khmerskich, podbił 1349 Muang Swa. Na jego gruzach utworzył nowe, zjednoczone królestwo Lang Czang. Potomkowie Fa Nguma pozostali na tronie Muang Swa przez niemal 600 lat. Lang Czang stanowiło lokalną potęgę, ale nigdy nie udało mu się w pełni podporządkować górskich rejonów kraju. Po wieloletniej wojnie domowej 1637 na tron wstąpił Suligna Vongsa; jego 57-letnie rządy, uznane za złoty wiek w historii Laosu, znamionowały ekspansja terytorialna i pomyślność gospodarcza. Po bezpotomnej śmierci Suligna Vongsy królestwo Lang Czang, w rezultacie walk pretendentów do tronu, rozpadło się na 3 ośrodki władzy: Luang Prabang, Wientian i Czampassak. Kolejne interwencje Birmy i Syjamu doprowadziły do spustoszenia kraju. Wientian pod koniec XVIII w. stało się wasalem Syjamu, a w następstwie nieudanej próby buntu jego władcy Chao Anou, przeciwko syjamskiemu zwierzchnictwu, zostało niemal doszczętnie zniszczone. Syjam coraz bardziej bezpośrednio wpływał też na dwór Luang Prabang. W 1884 Francuzi narzucili protektorat wietnamskiemu Annamowi. 3 lata później francuski konsul A. Pavie oficjalnie zaoferował królowi Luang Prabang Oun Khamowi objęcie jego kraju protektoratem. Bangkok po przyjęciu upokarzającego ultimatum uznał prawa francuskiego Annamu do terenów położonych na lewym brzegu Mekongu, a także prawobrzeżnej części prowincji Luang Prabang i Czampassak. Królestwo Luang Prabang jako protektorat znalazło się pod władzą administracyjnego generalnego gubernatora Indochin w Hanoi. Bieżącymi sprawami królestwa zarządzała 4-osobowa rada kierowana przez wicekróla. Po wybuchu II wojny światowej, 1940 rząd Vichy podpisał pakt Matsuoka–Henry, dający Japończykom prawo tranzytu i wykorzystywania baz na terenie Indochin za cenę uznania francuskiej administracji kolonialnej.

Po kapitulacji Japonii Francja usiłowała odzyskać kontrolę nad swoimi domenami w Indochinach. Paryż nie uznał niepodległości Laosu, proklamowanej X 1945 przez księcia Phetsaratha, premiera gabinetu królewskiego, a następnie rządu utworzonego przez Lao Issara i zareagował wysłaniem swoich oddziałów. W 1949 Laos otrzymał niezależność w ramach Unii Francuskiej, co doprowadziło do rozłamu w Lao Issara. Jeden z przywódców ruchu, książę Souvanna Phouma, został premierem rządu królewskiego. Na emigracji w Tajlandii znalazł się razem z grupą swych zwolenników były premier Laosu — Phetsarath. W kraju walkę o niepodległość kontynuował, zbliżony do KP Indochin, Neo Lao Issara (Front Wolnego Laosu), przekształcony następnie w Neo Lao Haksat pod przewodnictwem księcia Souphanouvonga. Jego siły zbrojne, znane jako Pathet Lao, przy pomocy Viet Minhu zdołały opanować znaczną część terytorium kraju. W 1953 Francja, pod naciskiem USA i napiętej sytuacji wewnętrznej, formalnie przyznała Laosowi niepodległość, co zostało potwierdzone postanowieniami konferencji genewskiej 1954.

Przez 3 dekady sytuacja w Laosie była daleka od stabilizacji. Walkę między sobą toczyli konserwatyści księcia Boun Ouma, skupieni wokół armii, zwolennicy neutralności państwa Souvanna Phoumy i Pathet Lao Souphanouvonga. Wojna domowa nigdy nie miała tak krwawego charakteru, jak w sąsiedniej Kambodży czy Wietnamie. Frakcjom kilkakrotnie udawało się utworzyć rządy koalicyjne. W 1964–73 USA przeprowadziły tajne operacje zbrojne wymierzone przeciw laotańskim komunistom i oddziałom Wietnamu Północnego, wykorzystującym terytorium Laosu do przerzutu materiałów wojennych przez tzw. Szlak Ho Chi Minha do Wietnamu Południowego. Bombardowania amerykańskie doprowadziły do eskalacji konfliktu. Wycofywaniu się USA z Indochin 1973 towarzyszyło zastąpienie prawicowego rządu w Wientian przez koalicję neutralistów i Pathet Lao. W 1975 Pathet Lao przejął pełnię władzy; król Sisavang Vatthana został zmuszony do abdykacji, a w kraju proklamowano Laotańską Republikę Ludowo-Demokratyczną. Prezydentem został Souphanouvong. Polityka Laosu została podporządkowana interesom Wietnamu, utrzymującego z Wientian tzw. specjalne stosunki. W III 1991 na V kongresie partii, wobec dramatycznej sytuacji gospodarczej, zdecydowano o konieczności podjęcia głębokich reform — zalegalizowano prywatną przedsiębiorczość i podjęto działania mające na celu ożywienie inwestycji zagranicznych. W 1997 Laos stał się członkiem ASEAN, a od 2013 WTO.

Luang Prabang, świątynia Wat Xieng Thong (Laos)